چاقی در بارداری، خوردن به اندازه دو نفر

مدت زمان مطالعه: 12 دقیقه

آه، بارداری… دوران شیرین و سختی که پس از گذراندن آن بهترین جایزه جهان را در دستانتان می‌بینید. هیچ‌کس دوست ندارد اضافه‌وزن پیدا کند، اما در بارداری همه قوانین دستخوش تغییر می‌شوند. نگران نباشید! با پیشگیری به موقع می‌توانید اضافه‌وزن خود را کنترل کرده و از عوارض و خطرات چاقی در بارداری برای خود و جنین، جلوگیری کنید؛ اما حتماً با متخصصین سلامت و توصیه‌های مثبت پیش بروید و به مواد غذایی سالم اولویت بدهید. در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا از تپل شدن بیش‌ازاندازه یا بهتر بگوییم اضافه­‌وزن و عوارض چاقی در بارداری جلوگیری کنید.

آیا مادر باردار باید به اندازه دو نفر غذا بخورد؟

خیر؛ این درست است که شما باردار هستید و جنین از بدن مادر تغذیه می‌کند اما حقیقت این است که نباید مصرف غذایتان را دو برابر کنید. بهتر است که بر حسب شاخص توده بدنی خود هم تغذیه کافی و مفید داشته و هم ورزش کنید تا خود و جنین دلبندتان سالم بمانید. بهتر است مانند قبل از بارداری از تمام گروه های غذایی مصرف کرده تا میزان انرژی مورد نیاز بدن خود را دریافت کنید. به‌طورکلی افزایش وزن در حدود 10 الی 14 کیلوگرم در طول دوران بارداری مناسب و طبیعی است. به همین دلیل مادر باردار باید طوری غذا مصرف کند تا افزایش وزن بیشتر از 14 کیلوگرم در طول این دوران حیاتی نداشته باشد. توجه داشته باشید که مصرف زیاد مواد غذایی باعث چاقی در بارداری و عواقب آن و مصرف کم آن نیز موجب تحلیل رفتن بدن مادر می‌شود. اینجاست که یک پزشک متخصص می‌تواند بر حسب شاخص توده بدنی و شرایط بدنی مادر، به شما برنامه غذایی بدهد.

چه چیزی باعث چاقی در بارداری می­شود؟

شاید جالب باشد که بدانید بیشتر وزنی که در دوران بارداری به دست می‌آورید هم چربی نیست. بله درست شنیدید، افزایش وزن شما در بارداری تماما به علت زیاد شدن چربی بدن نیست بلکه مربوط به جنین شما است. در ادامه خلاصه‌ای از نحوه جمع‌آوری حدودا ۱۶ کیلوگرم اضافه وزن بارداری آورده شده است:

• جنین: (3.5 کیلوگرم)
• جفت: (1 تا 1.5 کیلوگرم)
• مایع آمنیوتیک: (1 تا 1.5 کیلوگرم)
• بافت سینه: (1 تا 1.5 کیلوگرم)
• تأمین خون: (2 کیلوگرم)
• ذخایر چربی: (2.5 تا 4 کیلوگرم)
• رشد رحم: (1 تا 2.5 کیلوگرم)

مدیریت وزن در دوران بارداری

تقریبا اکثر زنان در زمان بارداری دچار اضافه‌وزن می‌شوند. درهرصورت، یک بانوی باردار نباید در دوران بارداری خود سرخودانه رژیم بگیرد یا سعی در کاهش وزن داشته باشد. بلکه بهتر است روی خوردن غذاهای مناسب و مفید و فعال ماندن تمرکز کند. البته این را هم بگوییم که اگر در دوران بارداری به اندازه کافی وزن مناسب اضافه نکنید، ممکن است شما و جنین دچار مشکل شوید. بااین‌حال، می‌توانید تغییرات مثبتی را در رژیم غذایی خود ایجاد کنید تا هم به مشکل برنخورید و هم خود و جنین مواد مغذی موردنیاز را بدون افزایش وزن زیاد دریافت کنید. هرچند ه بهتر است با یک پزشک متخصص صحبت و مشورت کنید تا از یک رژیم غذایی سالم کمک بگیرید. اما نکات زیر هم نقش مهمی در مدیریت وزن شما و جلوگیری از خطرات چاقی برای بارداری دارند:

انتخاب‌های سالم تغذیه‌ای

میوه‌ها و سبزیجات تازه میان وعده‌های خوبی برای یک بانوی باردار هستند. آن‌ها سرشار از ویتامین و مواد معدنی  بوده و کم کالری و فاقد چربی هستند. نان، بیسکوییت و غلات و… تهیه­شده از غلات کامل مصرف کنید. برای مصرف لبنیات بهتر است محصولات لبنی کم‌چرب را انتخاب کنید. شما به حداقل 4 وعده فرآورده‌های لبنی در روز برای تأمین کلسیم و… نیاز دارید. بااین‌حال، استفاده از شیر بدون چربی، تا حد مناسبی میزان کالری و چربی مصرفی شما را در این دوران کاهش می‌دهد.

اجتناب در برخی مواد غذایی

بهتر است از غذاها و نوشیدنی‌هایی که قند اضافه‌شده یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی دارند، اجتناب کنید. غذاها و نوشیدنی‌هایی که شکر را به عنوان یکی از اولین مواد تشکیل‌دهنده در ترکیبات خود دارند، انتخاب‌های خوبی نیستند. علاوه‌براین، بسیاری از نوشیدنی‌های شیرین‌شده کالری بالایی هم دارند. ازاین‌رو ابتدا ترکیبات نوشیدنی‌ها و مواد خوراکی را بخوانید و مراقب نوشیدنی‌ و خوراکی‌هایی باشید که قند بالایی دارند. بهتر است حتی‌الامکان آب را جایگزین نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های میوه‌ای و دارای شیرین‌کننده کنید. از خوردن تنقلات ناسالم یا هله هوله‌ها مانند چیپس، آب‌نبات، کیک، کلوچه و بستنی خودداری کنید. بهترین راه برای جلوگیری از خوردن غذاهای ناسالم یا سایر تنقلات ناسالم این است که این مدل خوراکی‌ها را در خانه خود و در دسترس نداشته باشید. همچنین بهتر است حدالامکان از خوردن غذاهای فست فودی و پرچرب بپرهیزید.

ورزش و فعالیت

برای ورزش کردن حتما لازم نیست در یک باشگاه ورزشی یا در یک کلاس خصوصی ثبت نام کنید. ورزش  و فعالیت بدنی متوسط، طبق آن چیزی که پزشک شما توصیه می‌کند، می‌تواند به سوزاندن کالری اضافی شما کمک کند. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، ورزش ایروبیک مقدماتی و شنا نیز ورزش‌های ایمن و مؤثری برای در امان ماندن از خطرات چاقی برای بارداری هستند. شما می بایست از نشستن طولانی مدت، در هنگام تماشای تلویزیون یا پشت میز اجتناب کنید. همچنین بهتر است به جای آسانسور از پله ها استفاده کنید و در کل زیاد راه بروید.

عوارض چاقی برای بارداری در زنان باردار و جنین چیست؟

اضافه‌وزن و چاقی در بارداری می‌تواند عوارض زیاد و بعضاً خطرناکی را برای مادر و جنین ایجاد کند. هر چه اضافه‌وزن بیشتر باشد، احتمال بروز عوارض بارداری نیز بیشتر می‌شود. اگر دارای اضافه‌وزن باشید ممکن است نتیجه آزمایشاتی مانند سونوگرافی دقیق نباشند. چراکه داشتن چربی بـیش‌ازحد بدن مادر می‌تواند دیدن جنین را با سونوگرافی دشوار کند. همچنین بررسی ضربان قلب جنین نیز ممکن است دشوارتر باشد. فشارخون بالا، پره اکلامپسی و مشکلات لخته شدن خون، آسم در کودکی، تاخیر در رشد، آپنه انسدادی خواب، ترومبوآمبولی وریدی، اختلال عملکرد قلب، ماکروزومی، نقایص مادرزادی، عفونت یا از دست دادن خون زیاد، همه و همه از جمله عوارض چاقی برای بارداری و خطرات چاقی در بارداری به شمار می‌روند. البته از دیگر خطرات چاقی برای بارداری می‌توان به دیابت بارداری، مقاومت به انسولین، زایمان سزارین، سقط‌جنین یا مرده زایی، مشکلات روحی روانی، مشکلات در طول زایمان، زایمان زودرس و… را نام برد.

آیا اضافه‌وزن در بارداری خطرناک است؟

بله؛ چاقی در بارداری هم مادر و هم جنین را در معرض خطر بیماری‌های جدی قرار می‌دهد. به‌عنوان‌مثال از جمله خطرات ناشی از چاقی در این دوران می‌توان به دیابت بارداری که مادر در دوران بارداری به دیابت مبتلا می‌شود، اشاره کرد. اضافه‌وزن در دوران بارداری همچنین شما را در معرض خطر افزایش فشارخون قرار می‌دهد که می‌تواند بر کبد و کلیه شما تأثیر بگذارد و حتی در موارد نادر ممکن است سکته مغزی رخ دهد. چاقی در بارداری همچنین مادر را در معرض خطر آپنه خواب قرار می‌دهد که می‌تواند منجر به خستگی، فشارخون بالا و اختلالات قلبی و ریوی و… شود. اگر به پزشک مراجعه کردید و به شما گفته شده است که در دوران بارداری اضافه‌وزن دارید یا چاق هستید، احتمال ابتلای شما به این موارد بیشتر است:

زایمان زودرس

این نوع زایمان قبل از 37 هفته کامل بارداری اتفاق می‌افتد. این زمان برای زایمان خیلی زود است و می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی جنین شما ایجاد کند.

نقایص مادرزادی

این نقایص از جمله نقایص لوله عصبی و نقایص قلبی، نقص مادرزادی مغز و ستون فقرات هستند. نقص مادرزادی شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از بدن جنین را تغییر می‌دهد. این نوع نقایص می‌توانند در سلامت کلی، نحوه رشد بدن یا نحوه عملکرد بدن جنین شما مشکلاتی ایجاد کنند. حتی ممکن است تشخیص نقایص مادرزادی نوزاد در دوران بارداری در آزمایش‌های قبل از تولد مانند سونوگرافی نیز برای پزشک ماما شما سخت باشد.

سقط‌جنین یا مرده زایی

به‌طورکلی شناسایی نقایص مادرزایی در رحم برای پزشکان دشوارتر است زیرا چربی اضافی بدن مادر مانع از معاینه سونوگرافی صحیح جنین می‌شود. ازاین‌رو ممکن است سقط‌جنین یا در پی چاقی مادر مرده زایی صورت بگیرد.

آیا اگر دچار چاقی بارداری باشم می‌توانم در این دوران ورزش کنم؟

بله! فعالیت بدنی منظم به خصوص برای خانم‌ها در تمام مراحل زندگی، از جمله بارداری، بسیار مفید است. اگر قبل از دوران حاملگی هرگز ورزش نکرده‌اید، در حال حاضر زمان تمرین برای مسابقات نیست. بیشتر فعالیت‌های ورزشی برای خانم‌های باردار مشکلی ندارند، اما در مورد موارد خاص حتماً حتماً با یک متخصص پزشکی ورزشی صحبت کنید. به‌طورکلی ورزش به مدت ۲۰ الی ۳۰ دقیقه و ۳ روز در هفته توصیه می‌شود. اگر شرایط پزشکی مانند فشارخون بالا دارید که بارداری شما را پیچیده می‌کند، بهتر است که قبل از ورزش در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

آیا کاهش وزن در دوران بارداری بی‌خطر است؟

به‌طورکلی، پزشکان به دلیل نگرانی در مورد تغذیه مناسب برای جنین، کاهش وزن در دوران بارداری را توصیه نمی‌کنند. مادران دارای اضافه‌وزن که در دوران بارداری خود وزن کم می‌کنند، احتمال بیشتری در زایمان زودرس و وجود نقایص مادرزادی برای جنین خواهند داشت. چراکه کاهش وزن در این دوران ممکن است بر جنین در حال رشد شما تأثیر بگذارد؛ اما اگر یک برنامه ورزشی و رژیم تغذیه‌ای متعادل داشته باشید تا حد زیادی در حفظ سلامت خود و جنین و کاهش وزنتان نقش خواهید داشت.

اگر چاق باشم و قصد باردار شدن داشته باشم، چه باید بکنم؟

اگر اضافه‌وزن دارید، قبل از اقدام برای بارداری زمان عالی برای کاهش وزن است. حتی از دست دادن مقدار کمی از وزن بدن می‌تواند هم سلامت شما را بهبود بخشد و هم بارداری سالم‌تری را برای شما به ارمغان بیاورد. ازاین‌رو اگر در مورد وزن خود نگرانی یا سؤالات کلی در مورد چاقی در هنگام بارداری دارید، برای مشاوره قبل از بارداری با یک پزشک متخصص تماس و مشاوره بگیرید. یک پزشک متخصص می‌تواند نگرانی‌های شما را قبل از سفر مهم بارداری برطرف کند.

تا چه حد افزایش وزن در دوران بارداری طبیعی است؟

اگرچه زنان باردار اغلب بر این باورند که باید برای دو نفر غذا بخورند، اما باید بگوییم که شما نیازی به خوردن دو برابر غذا ندارید. محدوده افزایش وزن توصیه‌شده در دوران حاملگی بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) فرد مشخص می‌شود. بسته به شاخص توده بدنی اولیه مادر و اینکه چندقلو، دوقلو و یا اینکه مادر یک جنین را حمل می‌کند، محدوده‌هایی برای افزایش وزن به اندازه به مادر توصیه می‌شود.

آیا یک مادر چاق می‌تواند زایمان طبیعی داشته باشد؟

در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که بله امکان زایمان طبیعی برای افراد وجود دارد، اما احتمال زایمان سزارین زیادتر است. چراکه بر حسب تحقیقات به‌دست‌آمده میزان احتمال زایمان سزارین برای زنان چاق 1.6 تا 2 برابر بیشتر از زنانی با وزن طبیعی است. مادران باردار دارای اضافه‌وزن، به طور متوسط ​​زایمان طولانی‌تری دارند و نظارت بر به دنیا آمدن نوزاد به دلیل چربی اضافی بدن مادر دشوارتر است. همچنین اگر زايمان به صورت سزارین انجام شود، مادران چاق بیشتر از مادران با وزن طبیعی در معرض خطر عفونت زخم، از دست دادن خون و سایر عوارض چاقی در بارداری هستند. علاوه بر این، مادران چاق که مایل به انواع خاصی از زایمان‌ها مانند زایمان در آب هستند، ممکن است بر اساس شاخص توده بدنی خود از انجام این نوع زایمان‌ها منع شوند.

نکاتی برای افزایش شانس خود برای داشتن یک بارداری سالم و داشتن یک کودک سالم

بهتر است که قبل از اقدام برای بارداری، یک چکاپ کلی انجام دهید. این چکاپ قبل از بارداری یک معاینه پزشکی است که پزشک می‌تواند بر اساس آن به شما کمک کند تا راه‌هایی برای تغذیه سالم و فعالیت بدنی مفید پیدا کنید تا قبل از بارداری وزن خود را کاهش دهید. کاهش وزن قبل از بارداری هم برای مادر و هم برای جنین بسیار مفید است. همچنین بهتر است در دوران شیرین اما مشقت‌بار بارداری، نکات زیر را برای کمک به حفظ سلامت خود و جنینتان رعایت کنید:

• به چکاپ­های مراقبتی دوران بارداری اهمیت بدهید.
• فعالیت‌هایی که برای شما و جنین ایمن هستند انجام بدهید.
• سعی کنید حتی‌الامکان قبل از بارداری به وزن مناسب برسید.
• رژیم غذایی مفید و متعادلی داشته باشید، غذاهای سالم بخورید و از خوردن غذای فست فود بپرهیزید.
• مراقبت‌های اولیه و منظم پزشکی و ورزشی دوران حاملگی را از پزشک دریافت کنید.
• با پزشک خود در مورد میزان افزایش یا کاهش وزن در دوران بارداری مشورت کنید.
• سرخود رژیم نگیرید چراکه برخی از رژیم‌های غذایی می‌توانند مواد مغذی موردنیاز جنین شما را برای رشد و تکامل کاهش دهند.

کلام آخر

چاقی بارداری به یکی از مهم‌ترین مشکلات سلامت زنان در دوران بارداری تبدیل شده است. چاقی در بارداری با افزایش خطر تقریباً تمام عوارض بارداری همچون فشارخون بالا، دیابت بارداری، زایمان زودرس و… مرتبط است؛ اما اگر به موقع و به صورت اصولی به کمک یک متخصص پزشکی ورزشی برای کاهش وزن در دوران بارداری اقدام کنید، می‌توانید از خطرات و عوارض چاقی در بارداری در امان باشید.

دکتر ناهید ونارجی، متخصص پزشکی ورزشی با تیم تخصصی تغذیه، کادر مجرب و حرفه‌ای، سابقه همکاری با هیئت پزشکی ورزشی استان قم و استفاده از به‌روزترین تجهیزات و… بهترین دکتر در حوزه پزشکی ورزشی به حساب می‌آید. شما عزیزان می‌توانید برای مشاوره و درمان بیماری‌های زانو، گردن، چاقی، کمر، ستون فقرات، پوکی استخوان، دست و شانه، لگن، باسن و ران با شماره 02536505064 و یا در واتساپ، ارتباط بگیرید. همچنین می‌توانید نظرات، سؤالات و ابهامات خود را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.