فینال یورو 2016 بود و در بین هیاهوی زیاد تماشاگرها و مقابل چشم میلیون‌ها تماشاچی تلویزیونی، ناگهان همه‌چیز خاموش شد. سکوتی سنگین استادیوم را در آغوش گرفت و این‌بار فوتبال، روی تاریک و خشن خود را به بزرگ‌ترین ستاره‌اش یعنی کریسیتین رونالدو نشان داد. پارگی رباط صلیبی زانو، بزرگ‌ترین وحشت هر ورزشکار است و شاید بتوان گفت پایان درخشش او در زمین. هر چند برای رونالدو این اتفاق نیفتاد و بعدها مشخص شد که رباط صلیبی او دچار کشیدگی شده است. در این مقاله همراه ما باشید تا با دشمن بزرگ ورزشکاران یعنی پارگی رباط صلیبی زانو بیشتر آشنا شویم و در مورد علت، علائم و روش‌های درمان آن با هم صحبت کنیم.
پارگی رباط صلیبی چیست و چه زمانی اتفاق میفتد؟
در مفصل زانو دو رباط به نام رباط قدامی و رباط خلفی وجود دارد. این دو رباط به‌صورت اریب از هم عبور می‌کنند و اصطلاح رباط صلیبی از همین جا میاید. پارگی رباط وقتی اتفاق میفتد کی یکی از این دو رباط به‌صورت جزئی و یا کامل آسیب ببینند. این آسیب‌دیدگی دو نوع است.
1- آسیب ACL
اگر رباط صلیبی قدامی آسیب ببیند، آسیب‌دیدگی ACL نامیده می شود.
2- آسیب PCL
به آسیب‌دیدگی رباط صلیبی خلفی هم، آسیب PCL می‌گویند.
معمولا رباط صلیبی در اثر حوادثی با نیروی زیاد ( مثل ورزش‌کردن) آسیب می‌بیند. مسئولیت ثبات زانو بر عهده رباطهای صلیبی، رباطهای جانبی و منیسک‌هاست. وقتی که رباط صلیبی آسیب می‌بیند، ثبات زانو از دست می‌رود. در آسیبهای شدید، علاوه‌بر رباط صلیبی، منیسک‌ها و رباطهای جانبی هم آسیب می‌بینند. در پزشکی به این حالت Unhappy Triad (سه‌گانه بدشانسی) می‌گویند.
شدت آسیب و پارگی رباط صلیبی زانو
پارگی رباط زانو به سه درجه تقسیم می‌شود.
1- درجه یک
در این نوع آسیب، معمولا علائمی که تجربه می‌کنید خیلی خفیف هستند و خوشبختانه رباط پای شما همچنان می‌تواند وزن را تحمل کند.
2- درجه 2
به این نوع آسیب‌دیدگی، معمولا پارگی جزئی می‌گویند. در این حالت شما علائم شدیدتری را نسبت به پارگی درجه یک تجربه خواهید کرد. نمی‌توانید زانوی خود را به‌راحتی حرکت دهید و گاهی‌اوقات احساس می‌کنید زانوی شما خالی می‌شود.
3- درجه 3
در این نوع آسیب‌دیدگی متاسفانه رابط زانوی شما کاملا پاره می‌شود و شما نمی‌توانید وزن پای خود را تحمل کنید. علائم پارگی درجه 3 زیاد هستند و حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
دلایل پارگی رباط صلیبی زانو
آسیبهای رباط صلیبی بیشتر در سنین 15 تا 45 سالگی و معمولا در زمان ورزش‌هایی که با سرعت بالا انجام می‌شوند، اتفاق میفتد و متاسفانه از هر هزار نفر یک نفر با این ماجرا درگیر است. در ادامه با دلایل پارگی رباط صلیبی زانو بیشتر آشنا می‌شویم.
1- ضربه مستقیم به زانو
ضربه شدید و مستقیم به زانو می‌تواند علت پارگی رباط صلیبی زانو باشد. این ضربه در ورزش‌های مختلفی مثل بسکتبال، راگبی، فوتبال و هاکی اتفاق میفتد.
2- تغییر سمت ناگهانی حرکت
این حالت در ورزش‌هایی مثل فوتبال و بسکتبال که نیاز به تغییر جهت دارند، زیاد اتفاق میفتد. در این ورزش‌ها جهت زانو به‌صورت ناگهانی تغییر می‌کند و فشار زیادی بر رباطهای صلیبی وارد می‌شود.
3- ضعف عضلات
ضعف عضلات قدامی ران و عضلات پشتی زانو، یکی دیگر از متهمان پارگی رباط صلیبی زانوست. وقتی این عضلات ضعیف باشند، فشار چند برابری به زانو وارد می‌شود و در نتیجه رباطهای صلیبی پاره خواهند شد.
4- فشارهای پشت هم به زانو
اگر فعالیتی را به‌صورت منظم و متناوب انجام می‌دهید، درحالی‌که زانوی شما تحت‌فشار است، بهتر است بیشتر مراقب باشید. فشارهای متناوب به زانو باعث می‌شود که رباطهای زانو خاصیت ارتجاعی خود را از دست بدهند و آسیب‌پذیرتر بشوند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر پارگی رباط صلیبی زانو هستند؟
تقریبا برای همه‌ی ما ممکن است که یک روز با پارگی رباط زانو روبه‌رو شویم. اما در این میان بعضی از افراد متاسفانه شانس بیشتری دارند.
1- جنسیت
در بین ورزشکاران، خانم‌ها سه‌برابر آقایان دچار پارگی رباط زانو می‌شوند. شاید دلیل تفاوت آقایان و خانم‌ها در حالت عضلانی، کنترل و قدرت است.
2- تجربه قبلی
کسانی که قبلا پارگی رباط زانو را تجربه کرده‌اند، 15% بیشتر از بقیه افراد در معرض خطر هستند. معمولا سال اول بعد از آسیب‌دیدگی حساس‌ترین زمان است و در این مدت باید حسابی مراقب هر دو زانوی خود باشید.
3- سن
بیشترین آمار پارگی رباط زانو مربوط به سن 15 تا 45 سالگی است. در این دوران معمولا همه سبک زندگی فعالی دارند و اهل ورزش هستند. به همین دلیل پارگی رباط در این سنین اتفاق میفتد.
علائم پارگی رباط صلیبی زانو چیست؟
پارگی رباط زانو یک آسیب رایج در بین ورزشکاران و افرادی که فعالیت‌های شدید فیزیکی انجام می2دهند، است. علائم پارگی رباط صلیبی زانو می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
1- تورم
در این حالت ممکن است زانوی شما بزرگ و دچار تورم شود. تورم معمولا در چند ساعت اول یا روزهای اول بعد از حادثه بیشتر و بیشتر می‌شود. این تورم ممکن است تا یک هفته بعد از حادثه وجود داشته باشد.
2- درد شدید
وقتی رباط زانوی شما آسیب می‌بیند، درد شدیدی را داخل زانوی خود، به‌خصوص در قسمت پشتی آن احساس می‌کنید. این درد موقع راه‌رفتن یا از پله بالا‌رفتن بدتر می‌شود.
3- محدودیت در حرکت
بعد از حادثه زانوی شما انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهد و شما نمی‌توانید به‌آسانی آن را حرکت دهید
4- صدای تق‌تق
در بعضی از موارد آسیب‌دیدگی ممکن است شما صدای تق‌تق را از زانوی خود بشنوید.
تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو
اگر درد شما را کلافه کرده و قصد دارید سری به پزشک بزنید، باید بدانید که مراحل زیر را پشت سر خواهید گذاشت.
1- در مورد سابقه پزشکی و سبک زندگی خود با پزشک گپ بزنید!
در شروع معاینه بهتر است در مورد سبک زندگی و سابقه پزشکی خود با دکتر صحبت کنید. در ادامه احتمالا این سوالات را از شما خواهند پرسید.
- چه‌زمانی این اتفاق برای شما افتاد؟
- چطور این اتفاق برای شما پیش آمد؟
- آیا وقتی این اتفاق افتاد احساس کردید چیزی در زانوی شما پاره شد یا فقط صدای شکستن شنیده‌اید؟
- آیا زانوی شما قبلا هم آسیب دیده است؟
- محل درد زانوی شما دقیقا کجاست؟
- تورم زانوی شما از چه‌زمانی شروع شده است؟
- آیا می‌توانید به‌آسانی وزن خود را روی پا تحمل کنید؟
علاوه بر سوالات بالا، پزشک برای تشخیص بهتر، شما را معاینه فیزیکی هم خواهد کرد.
2- معاینه فیزیکی، دومین گام تشخیص
در این مرحله پزشک زانوی شما را معاینه می‌کند و نقاط تورم، درد و دامنه‌حرکتی را به‌دقت بررسی خواهد کرد. در این بین تست‌های فیزیکی خاصی را هم انجام خواهد داد. این تست‌ها زمانی مفید هستند که برای مقایسه روی زانوی سالم شما هم انجام شود. معروف‌ترین تست تشخیص پارگی رباط زانو، آزمون لاچمن است.
برای انجام این تست باید چند روزی از آسیب‌دیدگی شما گذشته باشد تا تورم زانو از بین برود. برای شروع باید به پشت دراز کشیده و پزشک زانوی شما را تا حدود 30 درجه خم می‌کند. بعد از آن زانوی شما را در یک حرکت رو به جلو و بعد رو به بالا می‌کشد.
این آزمایش را روی زانوی سالم هم انجام می‌دهند. اگر زانوی آسیب‌دیده‌ی شما نسبت به زانوی دیگر دامنه‌ی حرکتی بیشتری داشته باشد، احتمالا شما رباط صلیبی شما پاره شده است.
همچنین ممکن است تست‌های دیگری برای آزمایش منیسک و رباطهای جانبی انجام شود.
3- تصویربرداری؛ غول مرحله آخر!
درصد زیادی از پارگی‌های رباط صلیبی زانو، بدون تصویربرداری قابل تشخیص است؛ اما ممکن است پزشک برای تعیین شدت پارگی از تصویربرداری استفاده کند. این تصویربرداری به روش‌های زیر انجام می‌شود:
اشعه ایکس
اشعه ایکس یک تصویر واضح از استخوان‌های شما می‌گیرد. اگر پارگی رباط صلیبی شما به‌دلیل شکستگی استخوان باشد، عکس‌برداری به این روش ضروری است.
MRI
تصویربردای به‌روش MRI یک تصویر دقیق از رباط‌ها، استخوان‌ها تاندون‌ها و غضرف مفصل زانو را نشان می‌دهد. از MRI برای تایید تشخیص، مشخص‌شدن آسیبهای دیگر زانو و کمک به برنامه‌ریزی برای جراحی استفاده می‌شود.
بعد از معاینه کامل، و مشخص‌شدن شدت و علت پارگی رباط صلیبی زانو، پزشک بهترین تصمیم خود را برای درمان شما می‌گیرد.
درمان پارگی رباط صلیبی زانو
بعد از معاینه پزشک تصمیم می‌گیرد که شما را جراحی درمان کند یا نه. گاهی‌اوقات جراحی ضروری است اما همه کسانی که دچار پارگی رباط صلیبی زانو شده‌اند ، کاندیدای جراحی نیستند.
گزینه‌های درمان غیرجراحی برای پارگی رباط صلیبی زانو
- استراحت
در این مدت باید فعالیت‌هایی که زانودرد شما را بیشتر می‌کند، کنار بگذارید. فعالیت‌هایی مثل راه‌رفتن برای مدت طولانی، یا دویدن و غیره.
- کمپرس آب‌سرد
برای کمترشدن درد، می‌توانید از کمپرس آب‌سرد استفاده کنید. این کار را می‌توانید چندین بار در طول روز و هربار به‌مدت 10 الی 20 دقیقه انجام دهید.
- فشرده‌سازی
برای اینکه تورم زانوی شما کمتر شود، می‌توانید با یک باندکشی کشسان و محکم زانوی خود را ببندید.
- ارتفاع
بعد از آسیب‌دیدگی بهتر است پای خود را در ارتفاع بگذارید. این‌کار به شما کمک می‌کند تا با تورم کمتری در ناحیه زانو درگیر شوید.
- زانوبند
زانوبند به شما کمک می‌کند که ثبات بیشتری در زانوی خود داشته باشید و حرکت زانو به پهلو را محدود می‌کند. ممکن است تا مدتی بعد از درمان هم به شما توصیه شود که از زانوبند ورزشی استفاده کنید. با این‌نوع زانوبند، آزادی عمل بیشتری را خواهید داشت.
- دارودرمانی
برای تسکین دردزانو می‌توانید از دارهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ناپروکسن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
- پزشکی ورزشی
برای درمان سریع‌تر و بهتر خود می‌توانید به یک متخصص پزشکی ورزشی مراجعه کنید. متخصص پزشکی ورزشی در این مسیر به شما کمک می‌کند که دوباره قدرت را در زانوی خود حس کرده و دامنه‌های‌حرکتی زانوی خود را بازیابی کنید. در ادامه مقاله چند تمرین ورزشی برای درمان پارگی رباط صلیبی را برای شما می‌آوریم.
چند تمرین خانگی ساده برای پارگی رباط صلیبی زانو
انجام دادن این تمرین‌ها در خانه به شما کمک می‌کند تا زودتر اوضاع سلامتی خود را روبه‌راه کنید. همچنین این تمرین‌ها باعث می‌شوند تا قدرت و حرکت خود را، بدون آسیب بیشتر به رباط زانو، دوباره به دست آورید. دقت کنید که ورزش‌هایی که به زانوی شما فشار وارد می‌کند را کنار بگذارید. در عوض، تمام تمرکزتان باید روی تقویت عضلات اطراف زانو باشد. این عضلات شامل عضلات چهار در جلوی پای شما و عضلات همسترینگ در قسمت پشت ران شما هستند.
در ادامه سه تمرین ساده، برای روزهای اول بعد از آسیب‌دیدگی را برای شما آماده کرده‌ایم.
1- حرکت اول
روی زمین بنشینید و پاهای خود را دراز کنید. خیلی آرام زانوی آسیب دیده را خم کنید و درحالی‌که پاشنه پای شما روی زمنی قرار دارد، آن را به سمت خود بکشید. مجدد پا را به حالت اولیه برگردانید و 10 بار دیگر این حرکت را انجام دهید.
2- حرکت دوم
در این حرکت روی زمین بنشینید و پای آسیب‌دیده‌ی خود را کشیده و پای دیگر را خم کنید. عضلات چهارسر زانوی آسیب‌دیده را به‌آرامی و بدون حرکت پا منقبض کنید. 10 ثانیه در این حالت بمانید و 10 بار دیگر این‌کار را تکرار کنید.
3- حرکت سوم
برای انجام این حرکت روی شکم دارز بکشید و پاهای خود را حتما در صاف‌ترین حالت ممکن نگه‌دارید. در ادامه زانوی آسیب‌دیده خودتان را خم کنید و پاشنه‌پا را به سمت باسن بیاورید. 5 ثانیه در همین حالت بمانید و ده بار دیگر این حرکت را تکرار کنید.
با انجام هرکدام از حرکت‌های بالا، اگر احساس درد شدیدی داشتید، انجام‌دادن آن را کنار بگذارید. فشار بیش‌ازحد می‌تواند آسیب بیشتری به شما وارد کند.
در روزهای بعد کم کم تورم شما از بین رفته است و شما می‌توانید به‌آرامی روی پای خود بایستید. برای این روزها تمرین‌های زیر را برای شما آماده کرده‌ایم.
1- تمرین اول
- برای انجام این تمرین به دو صندلی با ارتفاع یکسان نیاز دارید. صندلی‌ها را روبه‌روی هم بگذارید. فاصله دو صندلی باید کمی کمتر از طول پای شما باشد.
- روی صندلی بنشینید و پاشنه پای خود را روی صندلی دیگر بگذارید
- پا را شل کرده و اجازه دهید زانوی شما کاملا صاف شود.
- چند بار در روز این حرکت را به مدت 1 الی 2 دقیقه انجام دهید. این تمرین به‌مرور باعث کشیده‌شدن همسترینگ شما می‌شود.
2- تمرین دوم
برای حفظ تعادل در انجام این تمرین، بایستید و دست خود را به پشتی صندلی نگه‌دارید. حالا به‌آرامی پاشنه پای خود را بالا بیاورید و روی نوک پا بایستید. 5 تا 10 ثانیه در این حالت بمانید و این حرکت را ده بار تکرار کنید.
3- تمرین سوم
آخرین تمرینی که برای شما در نظر گرفته‌ایم، تمرین ایستادن روی یک پا برای ایجاد قدرت و تعادل است. برای انجام این حرکت پای آسیب‌ندیده را بلند کنید و 10 ثانیه بدون کمک روی پای آسیب‌دیده بایستید. وقتی شروع به انجام این تمرین می‌کنید، ممکن است کمی سخت باشد. اما با گذشت زمان، کم کم برای شما آسان‌تری خواهد شد.
جمع‌بندی
در این مقاله در مورد یکی از آسیبهای رایج زانو، یعنی پارگی رباط صلیبی زانو صحبت کردیم و با علت، علائم، روش‌های تشخیص و درمان این عارضه بیشتر آشنا شدیم.
در آخر، توصیه ما به شما عزیزان این است که اهمیت ترمیم و بازسازی درست رباط صلیبی را دست کم نگیرید و حتما برای درمان به یک متخصص پزشکی ورزشی باتجربه مراجعه کنید. یکی از افراد ماهر در این زمینه دکتر ناهید ونارجی هستند. دکتر ونارجی با روش‌های درمان به‌روز و پیشرفته خود در کنار شما هستند تا زودتر مشکل پارگی رباط صلیبی زانوی خود را حل کرده و به سلامت از مرحله عبور کنید.
روش‌های درمانی دکتر ونارجی شامل موارد زیر است:
- آب‌درمانی
- ماساژدرمانی
- لیزردرمانی
- طب‌سوزنی
- ورزش‌درمانی
- مگنت‌تراپی
- و غیره…
برای تعیین وقت مشاوره و ویزیت می‌توانید با شماره زیر تماس بگیرید.
همچنین اگر شما هم قبلا با پارگی رباط صلیبی دست‌وپنجه نرم کرده‌اید؛ لطفا تجربیات خود را از مراحل درمان خود با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
1- علائم پارگی رباط صلیبی زانو چیست؟
همان‌طور که در این مقاله بررسی کردیم علائم پارگی رباط صلیبی زانو شامل موارد زیر است:
- صدای تق‌تق
- درد شدید
- تورم
- محدودیت در حرکت
2- علت پارگی رباط صلیبی زانو چیست؟
پارگی رباط صلیبی زانو به دلایل مختلفی مثل ضربه مستقیم به زانو، تغییر سمت ناگهانی حرکت، ضعف عضلات و فشارهای پی‌درپی به زانو اتفاق میفتد.
3- آیا با وجود پارگی رباط صلیبی، می‌توان راه رفت؟
البته. بعد از کمترشدن تورم و درد، اگر آسیب دیگری به زانوی شما وارد نشده باشد، می‌توانید راه بروید. در یک خط مستقیم به‌آرامی بدوید و یا حتی از پله‌ها بالا و پایین بروید.
مطالعه بیشتر:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16576-acl-anterior-cruciate-ligament-tears
https://www.verywellhealth.com/acl-rehab-exercises-3119304