آیا شما هم با بیماری نامرئی پوکی استخوان آشنا هستید؟ بیماری کاهش استحکام استخوان یا Osteoporosis یکی از مشکلات سلامتی شایع در جوامع مدرن است که ممکن است تأثیرات جدی بر روی زندگی روزمره افراد داشته باشد. کاهش استحکام استخوان، یک مسئله جدی است که به طور کلی به کاهش تراکم استخوان‌ها و کاهش قدرت و استحکام آن‌ها اشاره دارد. فهم عوامل خطر، راهکارهای مراقبت از استخوان و درمان مناسب نقش حیاتی در ایجاد کاهش استحکام استخوان ایفا می‌کنند. در این بحث به علت‌ها، علائم، روش‌های تشخیصی و درمانی پوکی استخوان و همچنین، مدیریت و پیشگیری از این وضعیت را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان یک بیماری است که با کاهش تراکم استخوان همراه است. این بیماری ممکن است نتیجه کاهش تولید استیروئیدهای آدرنال، کاهش جذب کلسیم و ویتامین د، عدم تعادل بین سطوح استروژن و تستوسترون، عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی نامناسب و کاهش فعالیت بدنی باشد. عوامل دیگری مانند سن، جنسیت (خصوصاً در زنان پس از یائسگی)، سابقه استفاده از مواد مخدر، سابقه‌ی شکستگی استخوان و استفاده از داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها نیز می‌توانند نقش داشته باشند. کاهش استحکام استخوان می‌تواند منجر به شکستگی‌های استخوانی زودرس، درد استخوانی و کمردرد شود.
علائم پوکی استخوان چیست؟
علائم پوکی استخوان ممکن است در مراحل اولیه نادر و غیرقابل تشخیص باشند. اما با پیشرفت بیماری، ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:
. شکستگی آسان
شکستگی استخوان با زحمت و ضربه‌های کمتری رخ می‌دهد. این شکستگی‌ها معمولاً در اندام‌هایی مانند کمر، استخوان‌های ران، مچ، استخوان تناسلی و ناحیه قفسه سینه رخ می‌دهد.
. درد استخوانی
درد مزمن در استخوان‌ها می‌تواند نشانه کاهش استحکام استخوان باشد. این درد معمولاً در عملکرد روزانه فعالیت‌ها و حتی در استراحت حاکم است.
. کمردرد
کمردرد می‌تواند ناشی از ستون فقرات کمری که متأثر از این بیماری استخوانی است، باشد. این درد معمولاً در ناحیه پایین کمر حاکم است.
. کاهش قد
این بیماری استخوانی می‌تواند باعث کاهش چگالی استخوان‌ها و فشرده شدن مهره‌ها شود که در نتیجه کاهش قد افراد را تجربه می‌کند.
. خم شدن بدن
در حالت پیشرونده پوک بودن استخوان، خم شدن بدن به عقب یا جانب ممکن است رخ دهد. این خمیدگی به نام کیفوسکالیاس مشهور است.
در صورت تجربه هر یک از این علائم، بهتر است با دکتر ناهید ونارجی مشورت کنید تا تشخیص دقیق بیماری بررسی شود و درمان مناسب صورت گیرد.
علت پوکی استخوان چیست؟
افراد ممکن است به دلایل مختلفی دچار کاهش استحکام استخوان‌ها شوند. برخی از عواملی که می‌توانند به بروز Osteoporosis منجر شوند، عبارتند از:
. سن
با بالا رفتن سن، استخوان‌ها به تدریج تراکم خود را از دست می‌دهند و خطر ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد. به ویژه زنان پس از یائسگی، کاهش سطوح استروژن (هورمون زنان) باعث تسریع فرآیند کاهش استحکام استخوان می‌شود.
. عوامل ژنتیکی
وجود سابقه خانوادگی از این بیماری می‌تواند ریسک بیشتری برای بروز این بیماری ایجاد کند. ژنتیک نقش مهمی در تعیین تراکم استخوان‌ها و آسیب‌پذیری آن‌ها دارد.
. عوامل هورمونی
اختلال در تولید یا عملکرد هورمون‌های با اهمیت در حفظ استحکام استخوان‌ها می‌تواند بیماری کاهش استحکام استخوان را تسریع کند. مثلاً کاهش تولید استروژن در زنان بعد از یائسگی، کاهش سطوح تستوسترون در مردان و اختلالات تیروئید می‌توانند به بروز این بیماری منجر شوند.
. عوامل تغذیه‌ای
کمبود مواد مغذی مهم مانند کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی می‌تواند منجر به کاهش استحکام استخوان شود.
. فعالیت بدنی ناکافی
عدم تمرین ورزشی و تحرک بدنی منظم می‌توانند موجب کاهش چگالی استخوان‌ها شوند.
. سابقه استفاده از داروهای مختلف
برخی داروها مانند استروئیدها (مثل پردنیزون) و آنتی‌دپرسان‌ها می‌توانند به کاهش چگالی استخوان منجر شوند.
. عوامل محیطی
مصرف سیگار، مصرف مواد مخدر، مصرف مقدار زیادی الکل و عدم تعادل مصرف کافئین می‌تواند عامل دیگری برای Osteoporosis باشند.
بهتر است به عنوان عوامل خطر برای بروز پوکی استخوان، این عوامل را در نظر بگیرید و در صورت نگرانی به پزشک ورزشی مراجعه کنید تا تشخیص و درمان مناسب صورت گیرد.
روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان چیست؟
برای پیشگیری از Osteoporosis، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
. مصرف مواد مغذی مناسب
رژیم غذایی غنی از کلسیم، ویتامین D و پروتئین به حفظ استحکام استخوان‌ها کمک می‌کند. مصرف موادی مانند شیر و محصولات لبنی، ماهی، سبزیجات سبز تاریک (مثل اسفناج و کلم)، مغزهای خوراکی و غلات غنی از فیبر و کلسیم می‌تواند مفید باشد.
. ویتامین D
مصرف منابع طبیعی و یا مکمل‌های ویتامین D که نقش مهمی در جذب کلسیم و استحکام استخوان دارد، می‌تواند به پیشگیری از Osteoporosis کمک کند.
. ورزش
فعالیت بدنی منظم و مناسب برای استحکام استخوان و جلوگیری از کاهش استحکام استخوان اهمیت دارد. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا، تنیس و وزنه‌برداری می‌توانند به قوام و چگالی استخوان کمک کنند.
. سیگار و مواد مخدر
مصرف سیگار و مواد مخدر ممکن است باعث کاهش چگالی استخوان و افزایش ریسک Osteoporosis شود؛ بنابراین، بهتر است از مصرف آن‌ها خودداری کنید.
. مصرف الکل معتدل
مصرف مداوم و بیش از حد الکل می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان شود. بهتر است مصرف الکل را در حد معقولی نگه دارید.
چه افرادی بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار می‌گیرند؟
چندین گروه از افراد در معرض بیشترین خطر بروز پوک بودن استخوان قرار می‌گیرند. این گروه‌ها عبارتند از:
. زنان پس از یائسگی
در دوران پس از یائسگی، سطوح استروژن در بدن زنان کاهش می‌یابد. این کاهش استروژن باعث تسریع فرآیند Osteoporosis می‌شود و زنان پس از یائسگی به طور خاص در معرض خطر کاهش استحکام استخوان قرار می‌گیرند.
. سنین بالای 50 سال
با افزایش سن استخوان‌ها به تدریج چگالی خود را از دست می‌دهند و خطر کاهش استحکام استخوان افزایش می‌یابد. افراد بالای 50 سال بیشتر در معرض ریسک پوکی استخوان قرار دارند.
. افرادی که سابقه خانوادگی از پوکی استخوان دارند
وجود سابقه خانوادگی از Osteoporosis می‌تواند ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. اگر عضو خانواده‌ای درجه یک (پدر، مادر، برادر یا خواهر) دچار پوک لودن استخوان بوده باشد، ریسک شما برای این بیماری بیشتر است.
. کاهش سطوح هورمون
اختلال در تولید یا عملکرد هورمون‌های با اهمیت در حفظ استحکام استخوان می‌تواند به Osteoporosis منجر شود. برخی شرایط مانند یائسگی، پانکراتیت، بیماری‌های تیروئید و کمبود استروئیدها می‌توانند سطوح هورمونی را تحت تأثیر قرار دهند و ریسک کاهش استحکام استخوان را افزایش دهند.
. افراد با وزن کم
وزن کمتر بدن یا فقدان چربی بدن می‌تواند به کاهش چگالی استخوان منجر شود و ریسک پوکی بودن استخوان را افزایش دهد.
. عوامل دیگر
برخی عوامل دیگر مانند مصرف بلندمدت داروهای استروئیدی، بلوغ زودرس، عدم استفاده از مکمل‌های کلسیم در طی دوران رشد، شکستگی‌های استخوانی مکرر، عدم تمرین بدنی منظم و عادات غذایی نامناسب نیز می‌تواند خطر Osteoporosis را افزایش دهد.
چه بیماری‌هایی باعث پوک شدن استخوان می‌شوند؟
چندین بیماری می‌تواند علت پوکی استخوان باشند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
. اوستئوپروز (نقص و ضعف رشد استخوان)
این بیماری به دلیل کاهش تولید استروئیدهای آدرنال می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کند و باعث کاهش استحکام استخوان شود.
. عوامل هورمونی
برخی از عوامل هورمونی نظیر هیپرتیروئیدیسم (بیش‌فعالی تیروئید) و هیپوگانادیسم (کاهش فعالیت تخمدان و کاهش هورمون‌های جنسی) می‌توانند منجر به Osteoporosis شوند.
. دیابت
دیابت می‌تواند باعث از بین رفتن استحکام استخوان شود و کاهش استحکام استخوان را تسریع کند.
. بیماری‌های روده‌ای
بیماری‌هایی نظیر بیماری کرون و کلیه‌های التهابی روده می‌توانند جذب کلسیم و دیگر مواد مغذی ضروری برای استحکام استخوان را مختل کنند.
. روماتوئید آرتریت
این بیماری التهابی مزمن می‌تواند به استخوان‌ها صدمه وارد کند و کاهش استحکام استخوان را ایجاد کند.
. هیپرپاراتیروئیدیسم
در این بیماری، پاراتیروئید به طور بیش‌ازحد هورمون پاراتیروئید ترشح می‌کند که می‌تواند منجر به کاهش استحکام استخوان شود.
. کوآگولوپاتی
این شرایط بیشتر در مورد استفاده طولانی مدت از فرآورده‌های کومارینی (مثل وارفارین) که برای جلوگیری از خون‌ریزی استفاده می‌شود، هستند و باعث کاهش استحکام استخوان و تسریع آن می‌شود.
این موارد فقط چند مثال از بیماری‌هایی است که می‌توانند منجر به کاهش استحکام استخوان شوند. در صورتی که به علت خاصی نگران کاهش استحکام استخوان‌های خود هستید، بهتر است با دکتر ناهید ونارجی مشورت کنید تا بتوانید تشخیص و درمان مناسب را دریافت کنید.
چه داروهایی باعث پوک شدن استخوان می‌شوند؟
برخی داروها می‌توانند به صورت غیرمنتظره پوک شدن استخوان‌ها را تسریع کنند. این داروها عبارتند از:
. استروئیدها
مصرف طولانی مدت استروئیدها می‌تواند به کاهش استحکام استخوان و Osteoporosis منجر شود. این داروها ممکن است برای برخی بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید، بیماری‌های التهابی روده و استئوآرتریتیس استفاده شوند.
. آنتی‌دپرسانت‌ها
برخی از داروهای ضدافسردگی مانند سرترالین و ایزوتروپینول ممکن است منجر به کاهش استحکام استخوان شوند.
. آنتی‌استیروئیدها
برخی داروهایی مانند مقاومت‌برانگیزها(کلروکین) و آنتی‌استیروئیدهای غیر استردیوئیدی (نظیر متوترکسات و لفلونوماید) در موارد خاص می‌توانند به علت تأثیرات مستقیم یا غیرمستقیم روی استخوان، به کاهش استحکام استخوان منجر شوند.
. آنتاگونیست‌های کانال کلسیم
داروهایی که برای مداوای بیماری‌های قلبی-عروقی مانند نیفدیپین و وراپامیل استفاده می‌شوند، ممکن است در موارد خاص و به صورت غیرمنتظره منجر به Osteoporosis شوند.
. سرکوب‌کننده‌های استروژن
برخی داروها مانند داروهای مبارزه با سرطان پستان (مانند آناستروزول و لتروزول) با سرکوب تولید استروژن توسط بدن، می‌توانند بر روی استحکام استخوان تأثیر منفی بگذارند.
. آنتی‌هیستامین‌ها
برخی داروهای آنتی‌هیستامین (مانند سیتریزین و فکسوفنادین) ممکن است منجر به کاهش استحکام استخوان شوند. اما باید توجه داشت که این تأثیرات در مصرف کوتاه مدت این داروها نیست و در مصرف طولانی مدت معمولاً نادر است.
لطفاً توجه داشته باشید که این فقط چند مثال از داروهایی هستند که ممکن است بر روی استحکام استخوان تأثیر منفی داشته باشند. در هر صورت، قبل از تغییر در داروهای خود، باید با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید در مورد خطرات و فواید مربوطه اطلاعات دقیق‌تری به دست آورید.
روش‌های تشخیص پوکی استخوان چیست؟
تشخیص پوک بودن استخوان‌ها به کمک روش‌های مختلف امکان‌پذیر است. در ادامه، چندین روش تشخیص Osteoporosis را توضیح می‌دهیم:
. دنسیتومتری استخوان (DEXA)
این روش به عنوان روشی استاندارد برای تشخیص و اندازه‌گیری پوکی لودن استخوان استفاده می‌شود. با استفاده از DEXA، دقت بسیار بالایی در تشخیص Osteoporosis حاصل می‌شود. در این روش، با استفاده از پرتو ایکس، کثافت استخوان اندازه‌گیری می‌شود و نتیجه به شکل T-score (تحلیل استاندارد سطح T) اعلام می‌گردد.
. اسکن تکتونیک
این روش با استفاده از پرتوهای گاما، مقدار جذب استخوان‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. این روش در ویژگی‌های فیزیکی استخوان تغییراتی را کشف می‌کند که ممکن است نشان دهنده پوک بودن استخوان باشد.
. آزمون هورمون‌ها
برخی از هورمون‌ها نظیر استروژن و تستوسترون نقش مهمی در حفظ استحکام استخوان دارند. اندازه‌گیری سطح‌های هورمونی در خون می‌تواند به تشخیص Osteoporosis کمک کند.
. تست مارکرهای بیوشیمیایی
برخی آزمون‌های بیوشیمیایی نظیر اندازه‌گیری سطح کلسیم، فسفات و آلکالین فسفاتاز در خون می‌توانند نشانگر پوک بودن استخوان‌ها باشند.
. سونوگرافی استخوان
سونوگرافی استخوان، یک روش غیرمخرب است که با استفاده از امواج صوتی، کیفیت استخوان را تصویربرداری می‌کند. این روش به خصوص برای تشخیص پوکی استخوان در مناطق مشخصی مانند شکم و… استفاده می‌شود.
بهتر است با متخصص پزشکی ورزشی خانم دکتر ناهید ونارجی در مورد روش مناسب تشخیص پوک بودن استخوان‌ها مشورت کنید و در صورت ابتلا به Osteoporosis بهترین روش را برای درمان این بیماری زیر نظر پزشک با توجه به سابقه پزشکی و علائم مربوطه انجام دهید.
روش‌های درمان پوکی استخوان چیست؟
کاهش استحکام استخوان یک بیماری مزمن است که استخوان‌های بدن شخص به شکل غیرطبیعی دچار کاهش چگالی و شکستگی استخوان می‌شوند. درمان پوکی استخوان می‌تواند از طریق روش های مختلفی انجام گیرد. در زیر به شما ۶ روش درمان کاهش استحکام استخوان را معرفی کرده‌ایم:
. تغذیه مناسب
مصرف مقدار کافی کلسیم و ویتامین D از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این مواد مغذی به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند.
. ورزش منظم
ورزش منظم و متنوع نیز می‌تواند به بهبود وضعیت استخوان‌ها و افزایش نیروی عضلانی کمک کند. ورزش‌های سبک و معتدل مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و یوگا می‌تواند به تقویت استخوان‌ها کمک شایانی کند.
. داروهای مخصوص
در صورت نیاز، داروهای مختلفی نیز برای درمان پوک بودن استخوان و کاهش خطر شکستگی استخوان استفاده می‌شود. مصرف داروهایی که به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند می‌تواند برای درمان موارد شدید کاهش استحکام استخوان‌ها مفید باشد.
. کاهش استرس
تغییر در سبک زندگی نیز می‌تواند بهبود وضعیت پوک بودن استخوان را تسریع کند. کاهش استرس و اضطراب می‌تواند به بهبود وضعیت استخوان‌ها کمک کند.
. مراجعه به پزشک متخصص
مشاوره و دریافت راهنمایی از پزشک ورزشی می‌تواند در درمان این بیماری موثر باشد.
. مراقبت از وضعیت عمومی بدن
درمان امراض دیگری که ممکن است باعث ضعف استخوان‌ها شوند می‌تواند کمک کند.
چه کسانی باید آزمایش سنجش تراکم استخوان بدهند؟
آزمایش سنجش تراکم استخوان (DEXA) برای افرادی که در معرض خطر پوکی بودن استخوان قرار دارند یا علائمی از آن نشان می‌دهند، توصیه می‌شود. افرادی که در شرایط زیر قرار دارند، می‌توانند نسبت به انجام این آزمون اقدام کنند:
. زنان پس از یائسگی
پس از یائسگی، سطح استروژن در بدن زنان به طور طبیعی کاهش می‌یابد و این می‌تواند منجر به Osteoporosis شود. بنابراین، زنان پس از یائسگی معمولاً باید تست تراکم استخوان را انجام دهند.
. مردان و زنان بالای 50 سال
با تقدم سن، خطر ابتلا به Osteoporosis افزایش می‌یابد. به همین دلیل، تست تراکم استخوان برای مردان و زنانی که بالای 50 سال هستند، توصیه می‌شود.
. افرادی که سابقه شکستگی استخوان دارند
اگر شما در گذشته شکستگی استخوان داشته‌اید، به خصوص شکستگی استخوان با علت غیرمعمول مانند فروکتورهای خفیف می‌تواند بررسی تراکم استخوان مفید باشد.
سخن آخر
حفظ استحکام استخوان از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا بیماری پوکی استخوان ممکن است منجر به شکستگی‌ها و عوارض جدی دیگری برای سلامت استخوان‌ها و قدرت فیزیکی ما شود. برای شناسایی مسائل Osteoporosis، آزمون تراکم استخوان می‌تواند یک روش مفید و قابل اعتماد باشد. اما یادآوری می‌کنیم که برای تشخیص و درمان پوکی استخوان باید با پزشک مجرب مانند دکتر ناهید ونارجی مشورت کنید. با مراقبت و توجه به سلامت استخوان‌ها، می‌توانیم از طول عمری بیشتر و فعالیت‌های روزمره بدون محدودیت لذت ببریم. برای کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره 02536505064 تماس بگیرید.