آیا تا به حال حس کرده‌اید که هزاران سوزن به پشت پای شما شلیک می‌شود؟ اگر تجربه این درد عذاب‌آور را داشته باشید، خوب می‌دانید که می‌خواهیم در مورد چه چیزی صحبت کنیم. وقتی با سیاتیک، این درد وحشتناک و مرموز دست و پنجه نرم می‌کنیم، دوست داریم از کار خود استعفا داده و تا آخر عمر روی مبل دراز بکشیم، تلویزیون تماشا کنیم و برای فرار کردن از این درد قسم بخوریم که هرگز از جای خود تکان نخواهیم خورد! اما نگران نباشید. نیازی نیست به‌خاطر یک درد وحشتناک کار و زندگی خود را تعطیل کنید. فقط کافی‌ست یک لیوان چای بریزید و تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا ببینیم این بیماری دقیقا چیست و آیا راهی برای درمان آن وجود دارد یا نه.
سیاتیک چیست؟
سیاتیک بیماری جدیدی نیست و بعضی می‌گویند بقراط اولین کسی بود که از این درد اسم برد. اما این بیماری برای شمایی که الان مشغول خواندن این مقاله هستید احتمالا تازگی دارد. سیاتیک اصطلاحی است که معمولا برای توصیف درد در پا استفاده می‌شود. اما این درد ریشه عصبی دارد و مربوط به عصب سیاتیک است. این عصب از پایین کمر شروع می‌شود و تا زیر زانو ادامه دارد و بعد از آن به اعصاب دیگر منشعب می‌شود و تا نوک انگشتان پا ادامه پیدا می‌کند. این عصب بزرگ‌ترین، ضخیم‌ترین و طولانی‌ترین عصب بدن است و وقتی آسیب ببیند، فرد بیمار می‌تواند درد را در نقاط مختلفی از پایین کمر تا نوک انگشتان پا احساس کند.
انواع سیاتیک
نوع این عارضه به درگیر شدن یک یا دو پا و مدت زمان طول کشیدن علائم بستگی دارد. در زیر با سه نوع آن آشنا می‌شویم.
1- حاد
در این مورد شما معمولا در طول 4 الی 8 هفته خوب می‌شوید و نیازی به مراجعه به پزشک نیست.
2- مزمن
اگر بیشتر از 8 هفته است که درد را تحمل می‌کنید؛ احتمالا دردی که در حال تجربه آن هستید از نوع مزمن است. معمولا درمان‌های خانگی برای این نوع جواب نمی‌دهد و بهتر است از یک پزشک کمک بگیرید.
3- دو طرفه
افراد کمی به این نوع مبتلا می‌شوند. در صورت ابتلا به سیاتیک دو طرفه هر دو پا به‌طور همزمان درگیر می‌شوند و ممکن است یکی از علائم سندروم دم اسبی باشد.
علائم سیاتیک چیست؟
هر نوع کمردرد و پادردی مربوط به سیاتیک نیست. فقط وقتی درد مربوط به عصب سیاتیک باشد می‌توان جز این دسته به حساب آورد. در ادامه با چند نشانه‌ی آن آشنا می‌شویم.
1- درد
درد عصب سیاتیک معمولا همراه با سوزش مداوم و تیز است. این درد از قسمت پایینی کمر و یا باسن شروع می‌شود و تا ران و ساق پا ادامه پیدا می‌کند.
2- بی‌حسی
کسانی که از درد عصب سیاتیک رنج می‌برند ممکن است در قسمت ساق پای خود گزگز، بی حسی و ضعف را تجربه کنند.
3- علائم یک طرفه
یکی دیگر از علائم درد عصب سیاتیک احساس درد تنها در یک پا است و فرد در پای خود احساس سنگینی می‌کند. البته ممکن است به ندرت هر دو پا درگیر شوند.
4- علائم ناشی از حالت بدن
علامت دیگر درد عصب سیاتیک این است که فرد ممکن است با ایستادن، نشستن، خم شدن به جلو، پیچاندن کمر، دراز کشیدن یا سرفه کردن، در کمر و پاهای خود درد را احساس کند. این علائم ممکن است با راه رفتن یا کمپرس آب گرم روی قسمت لگن کمتر شود.
اگر هنگام دراز کشیدن با درد دست و پنجه نرم می‌کنید بهتر است به پهلو بخوابید و یک بالش را بین دو زانوی خود بگذارید.
علت درد سیاتیک چیست و چرا به آن مبتلا می‌شویم؟
این درد علامت یک بیماری زمینه‌ای دیگر است و پیدا کردن علت آن می‌تواند به پیدا کردن روش درمان مناسب کمک کند. در ادامه با برخی از رایج‌ترین علل این درد آشنا می‌شویم.
1-لغزش یا فتق دیسک
این شایع‌ترین علت درد سیاتیک است. وقتی که دیسک در ستون فقرات دچار پارگی یا فتق می‌شود، می‌تواند به‌راحتی به عصب فشار وارد کند.
2-تنگی کانال نخاعی
در این وضعیت کانال نخاعی باریک می‌شود و به اعصاب فشار می‌آورد.
3-سندروم پیریفورمیس
سندروم پیریفورمیس یک اختلال است که عضله باریک در باسن را درگیر می‌کند.
4-آسیب یا شکستگی
تصادف رانندگی، سقوط یا آسیب‌های دیگر می‌تواند به ستون فقرات آسیب جدی وارد کند. عصب سیاتیک را فشرده و باعث ایجاد درد شود.
5-بیماری دژنراتیو
در این وضعیت دیسک‌های ستون فقرات کم کم شکسته می‌شوند و باعث ایجاد درد و فشار روی اعصاب می‌شوند.
6-تومور یا عفونت‌ها
البته این مورد خیلی خیلی کم اتفاق میوفتد. اما در صورت بروز می‌تواند باعث فشرده شدن عصب و ایجاد سیاتیک شود.
5 راه برای درمان درد سیاتیک
اگر حتی یک‌بار این درد وحشتناک را تجربه کرده باشید مطمئنا در جریان شدت دردناک بودن آن هستید. هر کسی که به این عارضه دچار می‌شود، می‌خواهد سریعا درد خود را آرام کند. خوشبختانه حدود 80 تا 90 درصد افراد مبتلا به این عارضه بدون جراحی بهبود پیدا می‌کنند. در اینجا پنج روش درمان را برای شما آورده‌ایم.
1- استفاده از کمپرس آب سرد و کمپرس آب گرم
اگر درد شما ناشی از آسیب‌دیدگی باشد می‌توانید با کمپرس آب سرد آن را تا حدودی کاهش دهید. برای این کار در 72 ساعت ابتدایی درد از کمپرس آب سرد استفاده کرده و هر بار به مدت بیست دقیقه آن را روی محل آسیب دیده بگذارید. سرما باعث کاهش التهاب و در نتیجه برداشته شدن فشار از روی عصب مربوطه می‌شود.
بعد از 72 ساعت این بار نوبت استفاده از کمپرس آب گرم است. با کمک کمپرس آب گرم می‌توان اسپاسم و انقباض عضلات را آرام کرد و فشار را از روی عصب برداشت.
2- استفاده از داروهای بدون نسخه
بعضی از داروهای بدون نسخه می‌تواند به تسکین درد شما کمک کند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- استامینوفن
- آسپرین
- ناپروکسن سدیم
3- به حرکت کردن ادامه دهید
احتمالا آخرین کاری که ممکن است بخواهید هنگام تجربه‌ی این درد انجام دهید، حرکت کردن است. اما با این حال باید حرکت کرد تا بدن دچار ضعف نشود. در صورت استراحت طولانی مدت و نداشتن تحرک، عضلات ضعیف می‌شوند و متاسفانه درد شدیدتر می‌شود. انجام حرکت‌های کششی سبک به تسکین درد شما کمک می‌کند. شما می‌توانید به راحتی حرکات زیر را در خانه انجام دهید.
- 1- حرکت پل
به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید. کف پاها را صاف روی زمین گذاشته و به اندازه عرض باسن از هم باز کنید. بازوها را کنار بدن بگذارید. حالا با بازوها و پاشنه پا به بدن فشار بیاورید و باسن خود را به سمت سقف بکشید. سعی کنید از زانو تا کمر یک خط صاف با قوس کم را ایجاد کنید و 5 الی 30 ثانیه در این حالت بمانید.
- 2- حرکت کشش زانو تا سینه
به پشت دراز بکشید و پاهای خود را کاملا صاف کنید. به‌آرامی یک زانو را به سمت سینه بیاورید و آن را با دست خود بگیرید. زانو را به آرامی بکشید تا در قسمت پایینی و لگن خود کشش را احساس کنید. به مدت 5 الی 30 ثانیه بدن را در این حالت حفظ کنید.
- 3- حرکت کبری
روی شکم دراز بکشید. کف دست را کنار سر قرار داده. ماهیچه‌های شکم، باسن و ران خود را منقبض کنید. حالا آرام آرام سر و سینه خود را بالا بیاورید. چانه را رو به بالا نگه دارید. 30 ثانیه در این حالت بمانید.
- 4- حرکت کشش کودک
برای انجام دادن این حرکت روی زانو بنشینید. حالا خم شوید پیشانی خود را روی زمین بگذارید. باسن خود را به سمت عقب و پاشنه پا بکشید. دست ها را می‌توانید کنار خود قرار دهید یا آن‌ها را به سمت بالا بکشید. بالا تنه خود را کاملا ریلکس کنید و وزن‌تان را به باسن و ران‌ها منتقل کنید. مکث کرده و با هر نفس عمیق تصور کنید تنش از بدن شما خارج می‌شود. تا زمانی که این حرکت به شما احساس خوبی می‌دهد می‌توانید در این حالت بمانید.
- یادآوری
1-هر حرکت را 8 الی 10 بار در هر تمرین و برای هر سمت بدن انجام دهید.
2-انجام دادن این حرکات دوبار در هفته به سلامتی شما کمک بزرگی می‌کند. اما اگر بعد از هر بار ورزش کردن احساس خوبی دارید، می‌توانید هر روز این حرکات را انجام دهید.
3-راحت نفس بکشید. وقتی مشغول ورزش کردن هستید نفس خود را حبس نکنید. روی تنفس عمیق تمرکز کنید و ریه‌های خود را از اکسیژن پر کنید.
4-مراقب باشید که این تمرین‌ها باید باعث تسکین درد شما بشوند. اگر احساس درد بیشتر کردید فورا انجام دادن آن را کنار بگذارید.
4-از درمان‌های کمکی غافل نشوید
برای کاهش درد عصب سیاتیک روش‌هایی وجود دارد که معمولا برای درمان این درد شناخته نمی‌شود. اما چون کمتر شناخته‌شده هستند دلیل نمی‌شود از تاثیر زیادی که دارند چشم‌پوشی کرد.
- طب سوزنی
طبق تحقیقات، طب سوزنی در درمان سیاتیک حتی از بعضی داروها می‌تواند موثرتر باشد.
- ماساژ
ماساژ باعث افزایش گردش خون می‌شود. همچنین به کم کردن استرس هم کمک بزرگی می‌کند و باعث آرام شدن عضلات می‌شود. که این کار فشار را از روی اعصاب برمی‌دارد و به درمان این بیماری کمک بزرگی می‌کند.
- یوگا
حرکات کششی یک راه عالی برای کم کردن دردی است که در حال تجربه آن هستید. یوگا به شما ذهن‌آگاهی، انعطاف‌پذیری و قدرت را هدیه می‌کند که همه‌ی این‌ها برای درمان سیاتیک مفید هستند.
- مدیتیشن
وقتی که با استرس درگیر هستیم، بدن ما منقبض شده و عضلاتمان خسته و دردناک می‌شوند. با اهمیت دادن به سلامت روان و انجام مدیتیشن، می‌توانید به آرام کردن عضلات اطراف عصب کمک کنید.
5-از فیزیوتراپ کمک بگیرید
فیزیوتراپی معمولا برای درمان سیاتیک حاد یا مزمن شما تجویز می‌شود. فیزیوتراپی برای کم کردن درد، از بین بردن علت آن و جلوگیری از آسیب بیشتر استفاده می‌شود. فیزیوتراپی همچنین به بازیابی عملکرد و تحرک هم کمک بزرگی می‌کند.
7 راه برای پیشگیری از برگشت سیاتیک
بر اساس گزارش مجله پزشکی نیوانگلند، در 85 درصد مواقع علت درد سیاتیک ناشی از لیز خوردن یا پارگی دیسک مهره است. حتی اگر بتوانید با کمک پزشک اعصاب مربوط به این درد را ترمیم کنید؛ در صورتی که سبک زندگی‌تان را تغییر ندهید ممکن است دوباره به دیسک و اعصاب خود آسیب بزنید. در ادامه با هم یاد خواهیم گرفت که چگونه از برگشت این بیماری پیشگیری کنیم و آن را در گذشته، جایی که به آن تعلق دارد، نگه داریم.
1-لطفا سیگارتان را دور بیندازید!
سیگار فقط به ریه‌های شما آسیب نمی‌زند؛ بلکه باعث از بین رفتن اکسیژن و مواد مغذی بافت‌های بدن از جمله دیسک‌های مهره‌ای می‌شود. در واقع نیکوتین موجود در سیگار می‌تواند به سلول‌های دیسک آسیب وارد کند و باعث پارگی آن‌ها شود. باور کنید اگر مستعد سیاتیک هستید آخرین چیزی که می‌خواهید پاره شدن دیسک‌های کمر است. پس اگر سیگاری هستید بهتر است هر چه زودتر با آن خداحافظی کنید.
2- حرکت کنید!
ایستادن طولانی مدت یا نشستن زیاد به ستون فقرات ما فشار وارد می‌کند که می‌تواند دیسک‌ها و اعصاب ستون فقرات را تحریک کند. اگر کار شما جز کارهای پشت میزی است برای سلامتی خودتان هم که شده لطفا هر نیم ساعت یک‌بار از جا بلند شوید و پنج دقیقه راه بروید. این حرکت به سالم ماندن اعصاب نخاعی کمک زیادی می‌کند.
3-قوز نکنید!
ظاهرا حق با پدر، مادر و معلم‌‌مان بوده که همیشه به ما می‌گفتند: قوز نکن! صاف ایستادن و نشستن نه تنها باعث می‌شود که ما با اعتماد به نفس بیشتری به نظر برسیم بلکه سالم‌تر هم هست. همیشه باید گوش، شانه‌ها و باسن در یک خط مستقیم قرار بگیرند؛ تا از ستون فقرات و دیسک‌ها محافظت شود.
4-خوب بخوابید!
در دنیای امروزی و شلوغ ما فرصت برای استراحت کم است در بین همه‌ی بدو بدوها برای زندگی، بد نیست کمی هم استراحت کنیم. بدن و مغز ما برای رها شدن از استرس و آسیب به زمان و استراحت کافی نیاز دارد. سعی کنید به پهلو روی یک تشک سفت اما راحت بخوابید و به خودتان در طول شبانه روز 6 الی 9 ساعت خواب مفید را هدیه کنید.
5-مراقب بلند کردن اجسام سنگین باشید!
وقتی مجبور هستید که جسم سنگینی را بلند کنید بهتر از است قبل از بلند کردن آن چمباتمه بزنید. در این صورت به جای عضلات کمر به عضلات ران فشار می‌آید و بهتر است جسم را نزدیک به بدن خود نگه دارید تا فشار کمتری به شما وارد شود.
6-با چربی‌های اضافه خداحافظی کنید.
اضافه وزن هم یکی از دلایلی است که به کمر شما فشار وارد می‌کند در حدی که می‌تواند باعث لیز خوردن دیسک و تشدید درد شما شود. پس اگر اضافه وزن دارید بهتر است هر چه سریع‌تر فکری به حال آن بکنید. استفاده از سبزیجات زیاد در برنامه غذایی می‌تواند به کم کردن وزن کمک کند. همچنین غذاهایی که سرشار از مواد مغذی هستند هم می‌توانند به سلامت دیسک و اعصاب شما کمک کرده و آن‌ها را برای مدت طولانی‌تری سالم نگه می‌دارد.
7-کفش مناسب بپوشید!
اگر قبلا با سیاتیک درگیر بوده‌اید نباید کفشی بپوشید که انگشتان پا را فشرده کند و به پا فشار وارد کند. کفشی را انتخاب کنید که به‌درستی برای منحنی‌های پا طراحی شده باشد و به انگشتان پا فضای کافی برای حرکت را بدهد.
بعد از چه مدت انتظار بهبودی داشته باشیم؟
مدت زمانی که انتظار داریم تا حال بیمار بهتر شود به شدت و علت درد سیاتیک و همچنین روش‌های درمانی بستگی دارد. اما اکثر کسانی که این درد را تجربه می‌کنند معمولا بعد از 4 تا 6 هفته با درمان‌هایی غیر از جراحی بهبود پیدا می‌کنند. اما اگر آسیب وارد شده به عصب شدید باشد ممکن است بیشتر طول بکشد.
روش‌های تشخیص این بیماری چیست؟
در صورتی که درد کمر و درد پا شما را کلافه کرده و به پزشک مراجعه کرده‌اید؛ پزشک برای تشخیص علت درد سیاتیک از روش‌های زیر استفاده می‌کند.
1-آزمایش‌های بالینی
برای شروع پزشک در مورد علائم و نشانه‌های بیماری شما سوال می‌کند و بعد معاینه شروع می‌شود. این معاینه شامل آزمایش احساس درد، قدرت عضلات و بررسی حرکت است.
2-تصویربرداری
اگر در مرحله‌ی قبل پزشک در این شک داشت که کمردرد و پادرد شما ناشی از اعصاب است یا نه، پس نوبت به تصویربرداری می‌رسد. تصویربرداری به پزشک کمک می‌کند تا محل دقیق فشار بر روی عصب و علت درد را پیدا کند.
3-آزمایش‌های الکتروفیزیولوژی
اگر هنوز پزشک در پیدا کردن علت درد مردد باشد، این‌بار نوبت استفاده از آزمایش‌های الکتروفیزیولوژی است. آزمایش‌های الکتروفیزیولوژی به پزشک کمک می‌کند تا علت درد و سوزش‌های عصبی را پیدا کند این آزمایش به دو صورت انجام می‌شود.
- تست EMG
از این تست برای بررسی فعالیت الکتریکی عضلات استفاده می‌شود. در این آزمایش الکترودهای کوچکی را بر روی عضلات می‌گذارند و امواج الکتریکی عضلات را بررسی می‌کنند. با این تست پزشک می‌تواند بفهمد که آیا مشکلی در عملکرد عضلات وجود دارد یا نه.
- تست NCV
از تست NCV برای بررسی شدت و سرعت انتقال اطلاعات از اعصاب به عضلات استفاده می‌شود. این کار با استفاده از اکلترودهای کوچکی که بر بروی پوست قرار می‌گیرند انجام می‌شود. با انجام این آزمایش پزشک به‌راحتی می‌تواند عملکرد عصب‌ها را بررسی کند.
چه زمانی سیاتیک را جدی بگیریم؟
برخی از علائم ممکن است مربوط به تومور ستون فقرات، عفونت یا سندروم دم اسبی باشد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد. هر چند همه‌ی علائم محدود به لیست زیر نیست و علائم دیگری هم وجود دارد. در هر حال توصیه ما این است در صورت بروز چنین علائمی حتما به پزشک سری بزنید.
- احساس درد و سنگینی در دو پا
- اختلال عملکرد روده و یا مثانه
- اختلال عملکرد جنسی
- تب
- بی‌اشتهایی
جمع‌بندی
در این مقاله با علت سیاتیک، نشانه‌ها و روش‌های درمان آن آشنا شدیم. اگر مدت زمان طولانی است که با این بیماری درگیر هستید، بهتر است از یک پزشک ماهر در این زمینه کمک بگیرید. دکتر ناهید ونارجی که در زمینه پزشکی ورزشی تخصص دارند می‌توانند به درمان شما کمک بزرگی بکنند. ایشان مدرک پزشکی از دانشگاه تهران و تخصص پزشکی ورزشی از دانشگاه ایران را دارند و با تجربه و تخصص خود به افراد زیادی که از سیاتیک رنج می‌برند، کمک کرده‌اند.
دکتر ونارجی در مجموعه خود با روش‌های درمانی زیر در کنار بیماران خود هستند.
- آب‌درمانی
- لیزردرمانی
- ورزش‌درمانی
- ماساژدرمانی
- طب‌سوزنی
- مگنت‌تراپی
- و…
برای ارتباط بیشتر، گرفتن مشاوره و تعیین وقت می‌توانید با شماره زیر تماس بگیرید.
شما هم اگر تجربه‌ای از درمان سیاتیک دارید، خوشحال می‌شویم که آن را در قسمت کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
1- آیا رژیم غذایی در درمان این عارضه جواب می‌دهد؟
بله حتما. یک رژیم سالم و متعادل می‌تواند به درمان شما کمک کند. استفاده از موادغذایی ضدالتهابی مثل ماهی، سبزیجات، سیر، زنجبیل و آب فراوان یک راه حل خوب برای درمان است. همچنین بهتر است غذاهایی را که بیش از حد چربی و قند دارند، از سبد غذایی خود حذف کنید.
آیا برای درمان این بیماری باید جراحی کرد؟
در اکثر موارد با روش‌های غیر جراحی مثل دارو و تمرینات فیزیکی درمان می‌شود. اما در موارد شدیدتر ممکن است جراحی به عنوان یکی از گزینه‌های درمان در نظر گرفته شود.
آیا درد عصب سیاتیک می‌تواند دوباره تکرار شود؟
متاسفانه بله! در بعضی موارد با انجام درمان فشار از روی عصب برداشته می‌شود. اما به‌خاطر فعالیت‌های روزانه مثل بلند کردن اشیاء سنگین، نشستن طولانی مدت و… مجددا روی عصب فشار وارد می‌شود. بنابراین در صورت درمان این بیماری، در انجام فعالیت‌های روزانه اصول ایمنی را رعایت کنید.