به انحراف غیرعادی ستون فقرات اسکولیوز گفته می‌شود. این انحنا می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات ایجاد شود. اما شایع‌ترین محل آن بالای ستون فقرات است. این مشکل در سنین کودکی و نوجوانی که بدن در حال رشد است، بیشتر دیده می‌شود.
خوشبختانه در بیشتر موارد این عارضه خفیف است و با اقداماتی مثل فیزیوتراپی کنترل می‌شود. در بیماران محدودی که دچار انحنای شدید ستون فقرات باشند، به اقدامات درمانی مثل جراحی نیاز است. در این مطلب به اینکه انحراف ستون فقرات چیست؟ چه علائمی دارد؟ عوامل موثر در ایجاد آن، راههای درمان و هر مطلبی که باید در مورد آن بدانید، می‌پردازیم.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز در لغت به‌معنای کج است و در اصطلاح پزشکی به نوعی تغییر شکل در ستون فقرات گفته می‌شود که مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند. در واقع ستون فقرات از بالا تا پایین باید صاف باشد و در صورتی که به یک سمت منحرف شود، مشکل انحراف ستون فقرات مطرح می‌شود.
این مشکل می‌تواند از بدو تولد وجود داشته باشد یا اینکه در سنین کودکی و نوجوانی شروع شود. احتمال ایجاد آن در سنین بزرگسالی و حتی در دوره بارداری نیز وجود دارد. همچنین ممکن است شدید یا خفیف باشد.
اسکولیوز در بارداری ممکن است مشکلاتی را برای مادر به‌وجود آورد. بنابراین مادر باید تحت مراقبت قرار گیرد. در ضمن این مسئله برای رشد و سلامت جنین خطرناک نیست.
علائم اسکولیوز
در مورد علائم انحراف ستون فقرات باید گفت که این مشکل به‌صورت تدریجی و بدون درد ایجاد می‌شود. با پیشرفت آن فرد ممکن است درد خفیف و تعادل‌نداشتن عضلات را تجربه کند. علائم ظاهری آن نیز وقتی فرد به سمت جلو خم می‌شود، بیشتر قابل مشاهده است. اگر انحراف ستون فقرات تشدید شود، بدشکلی بدتری را به‌وجود می‌آورد.
برخی اوقات کودک به این مشکل مبتلاست. اما والدین از آن اطلاع ندارند. زیرا معمولا انحراف ستون فقرات در سنین نوجوانی اتفاق می‌افتد و به‌علت خجالتی‌بودن فرد در این سنین، والدین پشت آن را به‌صورت عریان نمی‌بینند و متوجه علائم انحراف ستون فقرات نمی‌شوند.
به‌طور کلی شایع‌ترین علائم اسکولیوز به‌صورت زیر است:
- شانه‌های ناهموار
- تفاوت طول پاها
- بالاتربودن یک لگن از قسمت دیگر
- ناهمواربودن حالت کمر
- برجستگی در یک سمت تیغه شانه
- برجستگی در یک سمت کمر
- تغییر شکل قفسه سینه
درصورتی که انحراف ستون فقرات در قسمت قفسه سینه باشد، دنده‌ها و کتف برآمده شده و حالت بیرون‌زدگی پیدا می‌کنند. این امکان نیز وجود دارد که یک کتف یا شانه بالاتر از دیگری قرار گیرد.
اگر این مشکل در قسمت کمر باشد، امکان دارد یک لگن به‌سمت جلو منحرف شود یا اینکه یک پا کوچک‌تر از دیگری به‌نظر برسد.
باید توجه داشته باشید که در صورت درمان‌نشدن این بیماری زندگی فرد تحت تاثیر قرار می‌گیرد و ممکن است باعث ایجاد کمردرد شدید یا مشکلات قلبی و تنفسی شود. البته احتمال ایجاد این عارضه‌ها کم است.
علت اسکولیوز
در ادامه علت اسکولیوز با توجه به نوع آن بررسی می‌شود:
اسکولیوز غیر ساختاری
در انحراف ستون فقرات غیر ساختاری، ستون فقرات از نظر ساختمان طبیعی است. اما به‌علت برابرنبودن طول پاها یا اسپاسم عضلانی، ستون فقرات کج دیده می‌شود. معمولا موقع خم‌شدن فرد به‌سمت جلو یا به یک طرف، این انحراف رفع می‌شود.
اسکولیوز ساختاری
انحراف ستون فقرات ساختاری با تغییر حالت شخص صاف نمی‌شود. انواع این انحراف و دلایل به‌وجود آمدن آن به‌صورت زیر است:
- ایدیوپاتیک: علت انحراف ستون فقرات هنوز شناخته نشده است. 80 درصد از افراد مبتلا به انحراف ستون فقرات به این نوع از اسکولیوز دچار هستند. این مشکل ارثی نیست و بیشتر در سنین نوجوانی و دوران بلوغ که سرعت رشد بدن فرد بالاست اتفاق می‌افتد و چون دلیل ایجاد آن نامشخص است قابل پیشگیری نیست. درصد شیوع این بیماری در بین دختران بیشتر از پسران است.
- مادرزادی: در بعضی از موارد، ستون فقرات جنین درون رحم به‌‌درستی شکل نگرفته است. از هر 10 مورد از افراد مبتلا به اسکولیوز، یک مورد در این دسته قرار دارد.
- امراض استخوانی: علت انحراف ستون فقرات می‌تواند، ناهنجاری‌های استخوانی است.
- عصبی-عضلانی: علت اسکولیوز در این حالت شرایطی است که ماهیچه‌ها و اعصاب کمر را درگیر می‌کند. به‌عنوان مثال بیماری‌هایی مثل فلج اطفال یا فلج مغزی باعث ایجاد انحراف ستون فقرات در نوع عصبی-عضلانی می‌شود.
نحوه تشخیص انحراف ستون فقرات
در بسیاری از کشورها معاینات و غربالگری‌های منظم در دستور کار قرار گرفته است تا افرادی که در معرض خطر هستند، شناسایی شده و با روش‌هایی مثل اصلاح سبک زندگی و ورزش شیوع و شدت این مشکل کاهش پیدا کند. در واقع انحراف ستون فقرات هرچه سریع‌تر شناسایی شود، مشکلات کمتری را برای فرد ایجاد می‌کند.
این مشکل بیشتر زمان خم‌شدن شخص به سمت جلو تشخیص داده می‌شود. چراکه در این حالت برآمدگی ستون فقرات بیشتر مشخص است. درصورتی که پزشک وجود این مشکل را در شما تایید کند، شما را به متخصص ارجاع می‌دهد.
برای مشخص‌شدن شدت بیماری از عکس‌برداری با اشعه ایکس استفاده می‌شود. گاهی به MRI یا سی‌تی‌اسکن هم نیاز است.
عوارض اسکولیوز
اغلب افراد به نوع خفیف این عارضه مبتلا هستند. با این وجود گاهی ممکن است عوارض زیر دیده شود:
مشکلات تنفسی: در حالات شدید این بیماری، قفسه سینه به ریه‌ها فشار آورده و باعث ایجاد مشکل در تنفس می‌شود.
کمردرد: افرادی که از کودکی دچار انحراف ستون فقرات هستند، معمولا در بزرگسالی با کمردرد مواجه می‌شوند.
ایجاد مشکل ظاهر فرد: در موارد شدید اسکولیوز، ظاهر فرد نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. زیرا برآمدگی‌هایی در ناحیه کمر، باسن و شانه‌ها ایجاد می‌شود.
احساس خستگی: ممکن است فرد نتواند هنگام راه‌رفتن تعادل خود را حفظ کند و تلاش برای متعادل نگه‌داشتن بدن باعث خستگی بیشتر عضلات می‌شود.
محدود‌شدن دامنه حرکتی: در برخی موارد دامنه حرکت فرد محدود می‌شود و سفتی که در ناحیه ستون فقرات احساس می‌کند به او اجازه خم‌شدن نمی‌دهد.
پیشگیری از انحراف ستون فقرات
با توجه به اینکه علت ابتلای به این مشکل در اکثر موارد نامشخص است، روشی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. خیلی از افراد تصور می‌کنند که مواردی مثل آسیب‌های ورزشی، تصادف و نشستن نامناسب باعث ایجاد این بیماری می‌شود. باید گفت این موارد می‌تواند کمردرد را به‌دنبال داشته باشد. اما باعث انحراف ستون فقرات نمی‌شود.
راههای درمان انحراف ستون فقرات
در این قسمت می‌خواهیم توضیح دهیم اسکولیوز چیست؟ چه علائمی دارد؟ و راههای درمان آن چگونه است؟ هنگام مواجهه با این بیماری برخی از افراد فقط به مراقبت نیاز دارند. در صورتی که درمان ضروری باشد، با توجه به‌شدت بیماری موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
ورزش‌درمانی و فیزیوتراپی
تمرینات ورزشی که متخصص پزشکی ورزشی به شما توصیه می‌کند باعث بهبود مشکلات زیر می‌شود:
- تنفس مناسب و بهبود عملکرد ریه
- افزایش قدرت عضلاتی
- تحرک قفسه سینه
- انعطاف‌پذیری ستون فقرات و بهبود خمیدگی در این ناحیه
- وضعیت صحیح بدن. در این تمرینات به شخص آموزش داده می‌شود که چگونه فرد ستون فقرات خود را نگه دارد. این تمرینات به‌مرور باعث اصلاح وضعیت بدن می شود.
همچنین متخصص پزشکی ورزشی ممکن است روش‌های دیگری مثل ماساژ، درمان‌های دستی و لیزر درمانی را برای شما تجویز کند.
کمربند طبی یا بریس
در موارد خفیف انحراف ستون فقرات برای کودکان در حال رشد، معمولا استفاده از بریس یا کمربندهای طبی توصیه می‌شود. استفاده از این کمربندها اسکولیوز را درمان نمی‌کند. اما می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری می‌کند.
بریس باید به‌صورت شبانه‌روزی بسته شود. کودک در این حالت می‌تواند در بیشتر فعالیت‌ها شرکت کند و در صورتی که نیاز به ورزش باشد می‌تواند کمربند را باز کند. زمانی که رشد استخوان‌ها متوقف شد دیگر نیاز به استفاده از بریس وجود ندارد.
عمل جراحی
زمانی که انحراف ستون فقرات شدید باشد، نیاز به انجام عمل جراحی است. این جراحی شدت اسکولیوز را کاهش می‌دهد و از بدتر‌شدن آن جلوگیری می‌کند. عمل جراحی را بعد از اینکه رشد استخوان‌ها کامل شد، انجام می‌دهند. در صورتی که این عارضه در سنین کودکی به‌سرعت درحال پیشروی باشد، جراح میله‌های فلزی قابل تنظیم را داخل ستون فقرات کودک جایگذاری می‌کند.
اهمیت حمایت از بیمار اسکولیوز
کنارآمدن با این مشکل برای بسیاری از افراد دشوار است. به‌خصوص در سنین نوجوانی و جوانی که افراد با دغدغه‌های زیادی مواجه هستند. بنابراین با تشخیص این بیماری ممکن است که فرد احساس خشم، تزلزل و ناامنی داشته باشد.
اگر فرد مبتلا بتواند در گروه حامی که متشکل از جوانان و نوجوانان مبتلای دیگر است شرکت کند، از نظری روحی بهتر می‌تواند با این مشکل کنار بیاید. بنابراین اگر فرزند یا یکی از بستگان شما به این بیماری مبتلاست، او را تشویق کنید که به گروه حامی بپیوندد و با دوستان خود در این‌باره صحبت کند.
چه زمانی برای درمان اسکولیوز اقدام کنیم؟
اگر نشانه‌های این مشکل را مشاهده کردید، حتما برای بررسی دقیق‌‌تر به پزشک مراجعه کنید. با توجه به اینکه این مشکل به‌تدریج اتفاق می‌افتد و با درد همراه نیست، به‌سرعت توسط خود فرد تشخیص داده نمی‌شود. برای تشخیص و کنترل این مشکل می‌توانید به دکتر ناهید ونارجی، تنها پزشک دارای بورد تخصصی پزشکی ورزشی در قم مراجعه کنید.
متخصص پزشکی ورزشی علاوه‌بر درمان آسیب‌های ورزشی، در درمان دردهای اسکلتی عضلانی نیز تخصص دارد. مشاوره و ارائه رژیم غذایی، تجویز نسخه ورزشی برای بیماران و افراد باردار و بازتوانی قلبی و عروقی و ریوی بیماران از دیگر حوزه‌های فعالیت پزشکی ورزشی است.
جمع‌بندی
به انحراف در ستون فقرات اسکولیوز گفته می‌شود. شروع این مشکل با درد یا علامت خاصی همراه نیست. اما در ادامه و با تشدید بیماری، علائمی مثل کمردرد و تغییر شکل ظاهری ستون فقرات، لگن یا پاها بروز پیدا می‌کند. 80 درصد بیمارانی که به این مشکل مبتلا هستند از نوع ایدیوپاتیک آن رنج می‌برند. علت ابتلا به انحراف ستون فقرات ایدیوپاتیک شناخته شده نیست. به همین دلیل روشی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.
شیوع این بیماری در سنین کودکی و نوجوانی بیشتر است. معمولا بیشتر افراد به نوع خفیف آن دچار می‌شوند که تنها نیاز به مراقبت دارد. درصورتی که انحراف ستون فقرات شدید باشد یا محدودیت‌هایی را برای فرد ایجاد کند، باید برای درمان جدی‌تر اقدام کرد. درمان هم با توجه به جنسیت، شدت بیماری و سن بیمار متفاوت است.
در این مطلب به‌طور مفصل در مورد اینکه انحراف ستون فقرات چیست؟ علائم و راههای درمان آن اشاره کردیم. اگر به این مشکل یا سایر مشکلات استخوانی عضلانی مبتلا هستید، می‌توانید برای درمان به دکتر ناهید ونارجی مراجعه کنید. استفاده از تجهیزات به‌روز، رضایت بالای بیماران، بهره‌مندی از تیم تخصصی تغذیه، رتبه برتر بورد تخصصی، کادر مجرب و حرفه‌ای و رسیدگی در کمترین زمان از ویژگی‌های این مرکز است. برای دریافت مشاوره می‌توانید با شماره زیر تماس بگیرید.
شما چه تجربه‌ای در زمینه انحراف ستون فقرات دارید؟ اگر تجربه‌ای دارید که می‌تواند برای دیگران مفید باشد، لطفا در قسمت کامنت‌ها آن را به اشتراک بگذارید.