هر آنچه که باید درباره ورم پا در بارداری بدانید!

مدت زمان مطالعه: 10 دقیقه

اگر در اواخر روز کفش‌های‌تان تنگ‌تر می‌شوند یا مچ پاها پف می‌کند، تنها نیستید. ورم پا بخشی رایج از بارداری‌ست که می‌توان با چند تغییر کوچک در سبک‌زندگی آن را مدیریت کرد؛ در ادامه یاد می‌گیریم چه چیزی از ورم پا در بارداری طبیعی‌ست، چه زمانی باید پیگیری کنیم و چطور با چند عادت ساده احساس سبکی بیشتری داشته باشیم.

علت ورم پا در بارداری

ورم پا در بارداری بیشتر به‌خاطر تغییرات طبیعی بدن اتفاق می‌افتد؛ با بالارفتن حجم خون و مایعات بدن، هورمون‌ها (مثل پروژسترون و ریلکسین) دیواره رگ‌ها و بافت‌ها را شل‌تر می‌کنند و بدن هم برای پشتیبانی از جنین آب بیشتری نگه می‌دارد.

در طول روز این مایع اضافه به‌سمت پایین بدن می‌رود و اطراف مچ و کف پا جمع می‌شود، به‌ویژه اگر هوا گرم باشد یا زیاد سر پا بایستید. از طرف دیگر، رحم در حال رشد روی سیاهرگ‌های لگنی و ورید بزرگ فشار می‌آورد و بازگشت خون از پاها را کند می‌کند، به‌همین‌دلیل مایع زیادی در پاها جمع می‌شود.

ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت، مصرف نمک زیاد، کم‌آبی بدن، اضافه‌وزن بالا، بارداری دوقلو یا چندقلو، واریس و گرمای هوا می‌توانند ورم پا در بارداری را تشدید کنند؛ این نوع ورم معمولاً تدریجی و بی‌خطر است اما اگر ورم ناگهانی و شدید شد یا با علائمی مثل سردرد بد، تاری دید یا درد زیر دنده‌ها همراه بود، باید آن را جدی گرفت.

The combination of extra weight and hormones during pregnancy can cause your feet not only to widen but also flatten and lengthen. Leg or ankle swelling likely will decrease a week or two after your baby is born, but your feet may never be the same again.

ترکیب وزن اضافه و هورمون‌ها در بارداری می‌تواند باعث شود پاها نه‌تنها عریض‌تر، بلکه صاف‌تر و بلندتر شوند. ورم ساق یا مچ پا معمولاً یک تا دو هفته بعد از تولد نوزاد کم می‌شود، اما ممکن است پاها دقیقاً مثل قبل نشوند.

منبع: utswmed.org

13 راه برای درمان ورم پا در بارداری

در ادامه همراه ما باشید تا راه‌های درمان ورم پا در بارداری را با شما در میان بگذاریم؛ البته فراموش نکنید که هدف از درمان، ازبین‌بردن کامل ورم پا نیست، بلکه کم‌کردن ورم و سبک‌ترشدن پاهاست.

1- پاهای‌تان را بالا بگذارید و استراحت کنید!

هر وقت می‌نشینید یا دراز می‌کشید، پاهای‌تان را کمی بالاتر از سطح قلب قرار دهید؛ این کار فشار روی وریدها را کم می‌کند و به تخلیه مایع از قوزک و پاها کمک می‌کند. بهتر است هر روز این کار را چند بار و هر بار 15 الی 20 دقیقه انجام دهید.

2- روی پهلوی چپ بخوابید!

بهتر است روی پهلوی چپ بخوابید تا بتوانید فشار را از روی بزرگ‌ترین سیاهرگ بدن بردارید؛ با این کار خون از اندام‌های تحتانی راحت‌تر برمی‌گردد؛ همچنین اگر می‌توانید چند بالش زیر ساق پای‌تان بگذارید تا صبح‌ها سبک‌تر بیدار شوید.

3- جوراب واریس بپوشید!

جوراب‌های واریس می‌توانند احساس سنگینی و ورم را کم کرده و از ایجاد واریس‌های جدید پیشگیری کنند؛ فراموش نکنید از پوشیدن مدل‌هایی که بالای‌شان تنگ است، خودداری کنید، تا بازگشت خون مختل نشود؛ راستی لازم نیست حتما مدل‌های گران این جوراب را بخرید؛ یک جفت استاندارد با اندازه معمولی هم می‌تواند کار شما را راه بیاندازد.

اگر برای درمان ورم پا در بارداری به راهنمایی بیشتری نیاز دارید، برای مشاوره رایگان با تیم دکتر ونارجی تماس بگیرید. تیم ما با دانش به‌روز و تجربه تخصصی، کنار شماست تا بهترین مسیر مراقبت را پیشنهاد دهد.

02536505064

4- حرکت ملایم پا را انجام دهید!

در طول روز چند بار پنجه‌ها را به بالا و پایین بکشید و مچ هر پا را به‌صورت دایره‌ای در هر جهت بچرخانید؛ این حرکات گردش خون را بهتر می‌کنند و از گرفتگی ساق و تجمع مایع کم می‌کنند.

5- از آب‌درمانی کمک بگیرید!

گذاشتن پا و مچ در آب خُنکِ ملایم به‌مدت حدود ۲۰ دقیقه، چند بار در هفته، می‌تواند ورم و درد را پایین بیاورد. البته آب خیلی سرد لازم نیست؛ دمای معتدل بهترین اثر را دارد و احساس سبکی لذت‌بخشی را برای شما ایجاد می‌کند.

6- کفش مناسب بپوشید!

کفشی را انتخاب کنید که پاشنه کوتاه داشته باشد (نه کاملاً تخت) و قوس پا را خوب حمایت کند؛ کفش‌های ورزشی استاندارد معمولاً گزینه مناسبی‌ هستند؛ همچنین بهتر است کفشی را انتخاب کنید که رویه توری داشته باشد؛ رویه توری به تنفس پا کمک می‌کند و پوشیدن و درآوردن آن هم آسان است.

7- مایعات زیادی بنوشید!

کم‌آبی بدن می‌تواند احتباس مایع و ورم را بدتر کند؛ پس مراقب مصرف مایعات باشید! هدف متداول در بارداری حدود ۱۰ لیوان (نزدیک ۲٫۳ لیتر) مایعات در روز است، البته بسته به قد، وزن و فصل می‌تواند کمی بالا یا پایین شود. بهترین شاخص برای اینکه بفهمید آب کافی می‌نوشید یا نه، رنگ ادرار است؛ رنگ ادرار باید زرد کمرنگ باشد.

8- مراقب مصرف نمک باشید!

برای کم‌کردن ورم پا در دوران بارداری، لازم نیست نمک را صفر کنید؛ فقط کافی‌ست مصرف نمک و غذاهای پرنمک را متعادل نگه دارید. بیشتر نمک اضافی از غذاهای فرآوری‌شده می‌آید (کنسروی‌ها، سوسیس‌کالباس، چیپس و تنقلات شور، فست‌فود). بهتر است مزه غذا را با آب‌لیموی تازه، سبزی‌های معطر و ادویه‌هایی مثل آویشن و… تنظیم کنید و هنگام آشپزی کمتر نمک اضافه کنید.

9- از هوای گرم دور بمانید!

همان‌طور که گفتیم هوای گرم، ورم پا را بیشتر می‌کند؛ در ساعات خنک‌تر روز پیاده‌روی کنید، در محیط‌های خنک استراحت کنید و اگر می‌توانید از دوش ولرم یا کمپرس خنک کوتاه‌مدت برای پاها کمک بگیرید.

10- به بهداشت پا رسیدگی کنید!

در سه ماهه پایانی بارداری، کوتاه‌کردن ناخن‌ها سخت‌تر می‌شود. پای‌تان را روی چهارپایه بگذارید یا از همراهتان کمک بگیرید و ناخن‌ها را صاف و مستقیم کوتاه کنید تا گوشه‌ها داخل گوشت فرو نروند. سپس لبه‌ها را با سوهان هم‌سطح کنید، کف پا و پاشنه را با کرم ساده مرطوب و فضای بین انگشت‌ها را خشک نگه دارید تا قارچ نگیرد.

هر روز جوراب تمیز و قابل‌تنفس بپوشید و کفش اندازه‌ای انتخاب کنید که به انگشت‌ها فضا بدهد؛ کفش تنگ یا نوک‌باریک هم ورم را بدتر می‌کند و هم ریسک ناخن فرورفته را بالا می‌برد. اگر نشانه‌هایی مثل درد و قرمزی، گرمی موضعی، ترشح یا تورم یک‌طرفه دیدید، یا ناخن فرورفته داشتید، خوددرمانی نکنید.

11- پتاسیم بیشتری دریافت کنید!

پتاسیم به تنظیم تعادل مایعات بدن کمک می‌کند؛ اگر به اندازه کافی پتاسیم نخورید، ممکن است ورم بیشتر شود؛ ویتامین پره‌ناتال مقداری پتاسیم دارد، اما بهتر است از منابع غذایی هم دریافت کنید.

خوراکی‌های سرشار از پتاسیم شامل سیب‌زمینی و سیب‌زمینی شیرین با پوست، موز، اسفناج، انواع لوبیا، بعضی آب‌میوه‌ها (آلو، انار، پرتقال، هویج، پشن‌فروت)، ماست، چغندر، ماهی سالمون و عدس است و بهتر است این موارد را در تغذیه در دوران بارداری بگنجانید.

12- کافئین را محدود کنید!

مصرف کم کافئین معمولا بی‌خطر است، اما مصرف زیاد آن برای جنین توصیه نمی‌شود و می‌تواند حتی ورم پا در بارداری را بدتر کند؛ چراکه کافئین دفع ادرار را زیاد می‌کند و بدن برای جبران، مایع بیشتری نگه می‌دارد؛ بهتر است به‌جای نوشیدنی‌های کافئین‌دار، قهوه دکاف با شیر یا دمنوش‌های گیاهی امن مثل نعناع را امتحان کنید. فراموش نکنید کافئین در نوشابه، شکلات و بعضی چای‌ها هم وجود دارد.

13- پیاده‌روی کنید!

روزانه یکی‌دو نوبت پیاده‌روی کوتاه ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای را در برنامه خود بگنجانید. پیاده‌روی گردش خون ساق‌ها را زیاد می‌کند و به تخلیه مایع از مچ پا کمک می‌کند؛ بهتر است روی مسیر صاف و ایمن راه بروید و کفش راحت و حمایتی بپوشید. در طول پیاده‌روی جرعه‌جرعه آب بخورید و اگر پزشکتان اجازه داد، جوراب فشاری‌ را هم بپوشید.

اگر حین پیاده‌روی دچار درد یا ورم یک‌طرفه، سرگیجه، تنگی‌نفس، انقباضات منظم، یا هر علامت غیرعادی شدی، توقف کنید و پزشکتان را در جریان قرار دهید.

ورم پا در بارداری از چه ماهی شروع می شود؟

بیشتر خانم‌ها از نیمه دوم بارداری (حدود ماه پنجم) متوجه ورم پا می‌شوند و سه‌ماهه سوم شایع‌ترین دوره آن است. با این حال، این ورم می‌تواند به‌شکل خفیف از قبل‌تر هم دیده شود و معمولاً نگران‌کننده نیست.

1- سه‌ماهه اول

در ابتدای بارداری، افزایش سریع پروژسترون، هضم را کند می‌کند و ممکن است قبل از اینکه شکم معلوم شود، کمی نفخ و پفی خفیف در دست و پا یا صورت ببینید؛ این ورم معمولاً کم و گذراست. اگر در همین اوایل ورم واضح دارید و هم‌زمان سرگیجه، سردرد یا خونریزی را هم تجربه می‌کنید، بهتر است با پزشکتان تماس بگیرید.

2- سه‌ماهه دوم

از هفته چهاردهم به بعد وارد سه‌ماهه دوم می‌شوید و معمولاً از حدود ماه پنجم ممکن است ورم پا خودش را نشان بدهد، به‌خصوص اگر زیاد سر پا هستید یا هوا گرم است. علت اصلی، افزایش حجم خون و مایعات بدن (گاهی تا ۵۰٪ بیشتر از قبلِ بارداری) و احتباس هورمونی مایع است؛ شاید انگشتر و کفش کمی تنگ شوند، اما این مایع اضافی به نرم‌ترشدن بافت‌ها و آماده‌سازی بدن برای زایمان کمک می‌کند و اغلب در چند روز تا چند هفته بعد از تولد به‌سرعت کم می‌شود.

3- سه‌ماهه سوم

از هفته ۲۸ به بعد، ورم پا شایع‌ترین است. هرچه به هفته ۴۰ نزدیک‌تر می‌شوید، احتمال دارد انگشت‌ها پُف‌آلودتر به نظر برسند. دلیل آن بالابودن حجم مایعات و سنگین‌ترشدن رحم است که بازگشت خون از پاها را کند می‌کند. این وضعیت معمولاً آزاردهنده اما بی‌خطر است.

چه زمانی ورم پا در بارداری خطرناک است؟

همان‌طور که گفتیم ورم پا در بارداری طبیعی‌ست اما اگر هر کدام از نشانه‌های زیر را دیدید، بهتر است حتما پزشکتان را در جریان قرار دهید.

• افزایش ناگهانی یا شدید ورم در صورت، دست‌ها یا پاها
• سردرد خیلی شدید
• مشکلات بینایی مثل تاری دید یا دیدن جرقه‌های نور
• درد شدید زیر دنده‌ها (اغلب سمت راست بالای شکم)
• سوزش سردل مداوم که با آنتی‌اسید بهتر نمی‌شود.
• احساس ناخوشی شدید، تهوع یا استفراغ

مواردی که گفته شد می‌توانند نشانه‌های پره‌اکلامپسی باشند؛ عارضه‌ای که نیاز به درمان فوری دارد. اگر همین حالا به پزشکتان دسترسی ندارید، بهتر است مستقیما به اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.

جمع‌بندی

ورم پا در بارداری معمولاً نتیجه افزایش مایعات و کندشدن بازگشت خون از پاهاست و بیشتر وقت‌ها طبیعی‌ست. با پیاده‌روی ملایم، نوشیدن آب کافی، بالاگذاشتن پاها و استفاده از کفش یا جوراب مناسب می‌شود ناراحتی را کمتر کرد. اگر ورم ناگهانی و شدید شد یا با سردرد بد، تاری دید، ورم صورت و دست‌ها یا درد یک‌طرفه ساق همراه بود، بهتر است حتما پزشکتان را در جریان قرار دهید.

از شما ممنونیم که تا اینجا همراه ما بوده‌اید، اگر درباره ورم پا در بارداری، سوال بی‌‌پاسخی در ذهن شما باقی مانده است، لطفا در قسمت کامنت با ما در میان بگذارید تا در اسرع‌وقت پاسخگوی شما عزیزان باشیم.

سوالات متداول

1- آیا ماساژ پا در بارداری مجاز است؟

بله، ماساژ ملایم پا و ساق می‌تواند به تخلیه مایع کمک کند؛ از فشار شدید و روغن‌های اسانسی قوی بدون نظر پزشک پرهیز کنید؛ ماساژ مخصوص بارداری گزینه مطمئن‌تری‌ست.

2- آیا ورم پا بعد از زایمان از بین می‌رود؟

بله، معمولاً طی چند روز تا چند هفته بعد از تولد کاهش می‌یابد. اما امکان دارد اندازه پاها کمی بزرگ‌تر از قبل بماند.

3- آیا این ورم برای بچه خطر دارد؟

ورم تدریجی و خفیف معمولاً برای جنین خطرناک نیست و بخشی از تغییرات طبیعی بارداری‌ست. اما ورم ناگهانی و شدید یا همراه با علائم هشدار را باید فوری ارزیابی کرد.

4- ورم پا در بارداری نشانه چیست؟

ورم تدریجی دوطرفه‌ی پا در بارداری معمولاً نشانه افزایش مایعات و کندشدن بازگشت خون است و طبیعی به‌حساب می‌آید؛ اما ورم ناگهانی/شدید (به‌خصوص یک‌طرفه یا همراه ورم صورت و دست‌ها، سردرد یا تاری دید) می‌تواند نشانه پره‌اکلامپسی یا لخته وریدی (DVT) باشد و نیاز به ارزیابی فوری دارد.

برای مطالعه بیشتر شما

5 ways to manage swollen legs and feet during pregnancy

How to Manage Swollen Feet During Pregnancy